Mark Dvoretsky - Επάγγελμα: Προπονητής σκακιού

Ο μεγαλύτερος θρύλος στο χώρο των προπονητών σκακιού μετά από μία σειρά εξαιρετικών και πάρα πολύ δύσκολων εγχειριδίων, μας χάρισε το πρώτο μέρος της αυτοβιογραφίας του στην Russell Enterprises μέσα στο 2014. Το βιβλίο δεν προορίζεται για να διαβαστεί από το σύνηθες αναγνωστικό κοινό του Dvoretsky, αλλά από τους λάτρεις της σκακιστικής ιστορίας και κυρίως της Σοβιετικής Σκακιστικής Ιστορίας. Από αυτούς, θα διαβαστεί οπωσδήποτε μονορούφι,  καθώς είναι δύσκολο να το αφήσει κανείς από τα χέρια του, αν το αρχίσει.

Ο Mark Izrailovich Dvoretsky γεννήθηκε στη Μόσχα, στις 7 Δεκεμβρίου του 1947 και στο βιβλίο μας αφηγείται αποσπασματικά την πορεία του μέσα στο Σοβιετικό εκπαιδευτικό σύστημα τόσο σε ό,τι έχει να κάνει με τις σκακιστικές σπουδές του, όσο και με τις "κανονικές", όσο κανονικές μπορούν να χαρακτηριστούν αφού όπως αντιλαμβάνεται πολύ νωρίς ο αναγνώστης τα γρανάζια της γραφειοκρατίας και ο έντονος αντισημιτισμός του καθεστώτος, καθορίζουν με περίεργο τρόπο - και ένα μείγμα τύχης και κυνισμού - την πορεία του. Ο Dvoretsky έχει έναν ιδιαίτερο στυλ στις επικρίσεις του κατά του Σοβιετικού καθεστώτος, το οποίο χαρακτηρίζεται από χιούμορ και στωικότητα. Το βιβλίο βρίθει ανεκδότων, παροιμιών και ιστοριών που έχουν μεταφερθεί από στόμα σε στόμα, αυτών των τόσο χαρακτηριστικών αστείων ιστοριών που στις μέρες μας μπαίνουν κάτω από τη γενική ονομασία "Σοβιετικά ανέκδοτα". Παρόλα αυτά, σε κανένα σημείο του βιβλίου δεν νοιώθει κανείς ότι διαβάζει έναν φανατικό αντικομμουνιστή. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια σκακιστική εκδοχή του Σολζενίτσιν εδώ, ούτε καν μία πιο ήπια εκδοχή του Κασπάροβ.

Κατά τα άλλα μας αφηγείται το πώς καταφέρνει και αποκρούει με επιτυχία τις νουθεσίες όλων όσων κατέχουν κάποια θέση που τον επηρεάζει που τον προτρέπουν να γίνει μέλος της Κομσομόλ, το πώς η τύχη τον βοηθά να αποφύγει τη στρατιωτική θητεία και τελικά το σε ποια πανεπιστημιακή σχολή καταλήγει, αφού η Εβραϊκή του καταγωγή του φράζει το δρόμο για πολλές εκ των δημοφιλέστερων. Εκεί μας παραθέτει και ένα από τα αγαπημένα μου "ανέκδοτα" του βιβλίου:

Στο τμήμα ανθρωπίνου δυναμικού, ένας νέος υποψήφιος βομβαρδίζεται από ερωτήσεις:
- Έχεις υπηρετήσει στο Τσαρικό Στρατό?
- Όχι
- Έχεις υπηρετήσει στο Λευκό Στρατό?
- Όχι
- Έχεις βρεθεί σε περιοχή υπό  τον έλεγχο των Γερμανών?
- Όχι
- Έχεις αποτελέσει αντικείμενο έρευνας ή κατηγορούμενος σε δικαστήριο?
- Όχι
- Έχεις συγγενείς στο εξωτερικό?
- Όχι
- Εθνικότητα?
- (...) Ναι

Κάποια στιγμή περνάμε και σε αμιγώς σκακιστικές αναμνήσεις. Εκεί μέσα από σύντομα σημειώματα μαθαίνουμε για πολλούς γνωστούς και όχι τόσο γνωστούς παίκτες και προπονητές της περιόδου. Simagin, Balashov, Roshal, Kupreichik, Persits, Kuzmin, Tukmakov, Vaganian και αναρίθμητοι άλλοι της περιόδου 1965-1975. Υπάρχουν και παρτίδες ή αποσπάσματα παρτίδων που δεν είχαν βρει το δρόμο τους στα μέχρι τώρα βιβλία του Dvoretsky ή σε άλλα γνωστά βιβλία, όπως ας πούμε η παρτίδα Keres-Dvoretsky του 1973, μία μαχητική ισοπαλία. Τόσο ως σκακιστής αλλά και αργότερα ως προπονητής, ο Dvoretsky - σε αντίθεση με τους γνωστούς σύγχρονους προπονητές της super-elite όπως ο Chuchelov - δεν έδινε καμία βάση στο άνοιγμα. Αυτό σίγουρα του στοίχισε ως παίκτη αλλά όμως του έδωσε γερές βάσεις έτσι ώστε οι προπονητικές του μέθοδοι να μη χάνουν ποτέ την αξία τους όπως χάνει την αξία της μια καινοτομία αφού έχει παιχτεί. Ιδιαίτερο βάρος δίνει φυσικά ο συγγραφέας στις γνωριμίες του με τα ιερά τέρατα όπως τον Ταλ και τον Μποτβίνικ, μέχρι που κάποια στιγμή φτάνουμε και στα πιο γνωστά κομμάτια της ζωής του, τη συνεργασία του δηλαδή με τους Artur Yusupov και Sergei Dolmatov και όλη την πορεία που έστειλε τον πρώτο σχεδόν στην κορυφή του κόσμου. Πώς θα μπορούσαν να λείπουν οι δύο καθοριστικές παρτίδες του ματς Yusupov-Ivanchuk!

Μεγάλο  κομμάτι του βιβλίου καταλαμβάνει και η μετα-Σοβιετική εποχή με τα ταξίδια του Dvoretsky στη Δύση και τα προπονητικά καμπ που συνδιοργάνωνε με τοπικές για την κάθε χώρα σκακιστικές προσωπικότητες, όπως και οι περιπέτειες του στο χώρο των σκακιστικών εκδόσεων που δεν ήταν πάντοτε χωρίς προβλήματα, τα οποία έφτασαν στην κορύφωσή τους όταν οι εκδόσεις Batsford πουλήθηκαν στην Chrysalis και ο Graham Burgess αποχώρησε για να φτιάξει τις εκδόσεις Gambit, με τους John Nunn και Murray Chandler - προβλήματα που κλιμακώθηκαν τόσο ώστε να καταλήξουν σε ανταλλαγή επιστολών μέσω του New In Chess.

Είναι αδύνατο μέσα σε ένα σημείωμα σαν και αυτό να καλυφθούν τα θέματα που καλύπτει το βιβλίο. Μέσα στις 400 σελίδες του πάνε και έρχονται εκατοντάδες σημαντικοί άνθρωποι του διεθνούς σκακιστικού χώρου και εξιστορούνται δεκάδες περιστατικά. Το σκακιστικό υλικό που περιέχει είναι περιορισμένο σε ποσότητα, αλλά απολαυστικό. Το κυριότερο, ο συγγραφέας εκτός από άριστη σκακιστική παιδεία σε όλους τους επιμέρους τομείς - πλην ίσως της θεωρίας των ανοιγμάτων - διαθέτει και πολύ γερή πένα. Απαραίτητο ανάγνωσμα και ίσως το κορυφαίο σκακιστικό βιβλίο της περσινής χρονιάς.

The Jobava Opening

Ο Γεωργιανός GM Baadur Jobava είναι μια ειδική περίπτωση παίκτη αφού για το επίπεδο στο οποίο αγωνίζεται το σκάκι του είναι έντονα αντικομφορμιστικό και τα ανοίγματά του σχεδόν πρωτοφανή εδώ και πολλές δεκαετίες στο υψηλότερο επίπεδο. Ο τρόπος με τον οποίον προετοιμάζεται για το αρχικό στάδιο της παρτίδας αγνοώντας πολλές φορές τις εκτιμήσεις που δίνουν τα σκακιστικά προγράμματα πάνω στις προκύπτουσες θέσεις του ρεπερτορίου του εντυπωσιαζεί. Ζούμε μια εποχή κατά την οποία οι σκακιστικές μηχανές λατρεύονται περίπου ως θεότητες και η συστηματική αμφισβήτηση των εκτιμήσεών τους πάνω σε γενικές θέσεις - χωρίς "φρούρια" δηλαδή και ανάλογα ειδικά χαρακτηριστικά - θεωρείται αυτοκτονική. Στο παρόν σημείωμα γίνεται μια απόπειρα καταγραφής ενός κομματιού αυτού του ρεπερτορίου μέσα από πρόσφατες παρτίδες του Jobava, ο οποίος αποτελεί ιδιαίτερη συμπάθειά μου για την προσωπικότητα, το ταμπεραμέντο αλλά και το σκάκι που παίζει.

Ως αυθαίρετο χρονικό σημείο αφετηρίας του παρόντος έχω θέσει τα παγκόσμια πρωταθλήματα Blitz και Rapid του 2014 που έλαβαν χώρα τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς στο Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Κύριο λόγο αυτής της επιλογής αποτέλεσε το γεγονός πως στα συγκεκριμένα τουρνουά  εμφανίστηκε "κατά συρροή" το σύστημα 1.d4 d5 (1...Nf6 2.Nc3 d5) 2.Nc3 Nf6 3.Bf4!?, ένα σύστημα που τώρα πια νομίζω με ασφάλεια πως μπορεί να ονομαστεί The Jobava Opening. Παρά τον ανορθόδοξό του χαρακτήρα λόγω της τοποθέτησης του λευκού ίππου στο c3, κάτι που βάση των κλασσικών αρχών τον καθιστά  κακοτοποθετημένο, το σύστημα είναι το λιγότερο δηλητηριώδες και δεν έχει καμία σχέση με το σύστημα Veresov (3.Bg5!?) που έχει αποδειχτεί προ πολλού πως μάλλον στα μαύρα δίνει πιθανότητες πλεονεκτήματος από το στάδιο του ανοίγματος, παρά στα λευκά.

Baadur Jobava - Shakhriyar Mamedyarov, FIDE World Rapid Championship (2014) Dubai

1. d4 Nf6 2. Nc3 

Διάλεξα τη συγκεκριμένη σειρά κινήσεων στην κεντρική παρτίδα αυτού του άρθρου, για να σχολιάσω πως αυτή η κίνηση "απειλεί" 3.e4. Το γιατί αυτό αποτελεί απειλή, μπορεί να το κατανοήσει κάποιος αν βάλει τον εαυτό του στη θέση του Μαύρου που τίθεται να αντιμετωπίσει έναν παίκτη του 2700 και τυχαίνει τόσο η Γαλλική όσο και η Πιρτς ή η Φιλιντόρ να μην είναι κομμάτι του κεντρικού του ρεπερτορίου.

2...d5 

2...g6 3.e4. Άμυνα Πιρτς!
2...d6 3.e4 e5 (ή 3...Nbd7 και 4...e5). Άμυνα Φιλιντόρ!
2...e6 3.e4 d5. Γαλλική (Κλασσική, Στάινιτς ή Μακάτσεον)
2...c5 3.d5. Διάφορα ειδικά Μπενόνι ή ακόμα και 3.dc5

3. Bf4!? Bf5 

Η κύρια απάντηση του μαύρου. Ο αξιωματικός βγαίνει έξω από την αλυσίδα πιονιών πριν παιχτεί στη συνέχεια e6.

i) 3...c6?! 4.Qd2 Bf5 5.f3 e6 6.g4 Bg6 7.h4 h5 8.g5 Nfd7 9.0-0-0 +=

Jobava-Wojtaszek, FIDE World Blitz Championship (2014) Dubai

ii) 3...a6 4.Nf3 Bg4?! 5.Ne5 Bf5 6.e3 e6?! 7.g4 Bg6 8.h4 h6 9.Nxg6 fg6 10.Bd3 Kf7 11.Qf3 +/-

Jobava-Savchenko, FIDE World Blitz Championship (2014) Dubai

iii) 3...e6

Jobava-Radjabov, Jobava-Yudin, FIDE World Rapid Championship (2014) Dubai και Jobava-Tissir, FIDE World Blitz Championship (2014) Dubai

4.e3 Bb4

a) 5.Nge2 0-0 6.a3 Bd6 7.g3 b6 8.Bg2 Bb7 9.0-0 c5 10.Re1 Be7

Jobava-Caruana, Tata Steel 2015

b) 5.Bd3 c5 6.dc5 Nbd7 7.Nge2 0-0

7...Nxc5 8.a3 Nxd3+ 9.Qxd3 Ba5 10.0-0-0, Jobava-Shalamberidze, Διασυλλογικό Γεωργίας, 2014

8.Bd6, Jobava-Korneev, Tseshkovsky Memorial 2014

8.0-0 Nxc5 9.Rc1, Demidov-Panarin, Ράπιντ Διασυλλογικό Ρωσίας 2015


iv) 3...g6 4.Qd2 Bg7

4...c6 5.f3 b5 6.a3 Bg7 7.Bh6 Bxh6 8.Qxh6, Jobava-Winants, 41st Olympiad 2014

5.Bh6 Bxh6 6.Qxh6 c5?! 7.e3 Nc6 8.0-0-0 cxd4 9.exd4 Qd6 10.f3 a6 11.Nge2 Bd7 12.Kb1 +=

Jobava-Van Wely, FIDE World Rapid Championship (2014) Dubai

4. f3 e6 5. g4 Bg6 6. h4 h6 

6...h5 7.g5 Nfd7 8.e3

8...Bd6 9.Nh3 Nc6, Jobava-Zhigalko, FIDE World Blitz Championship (2014) Dubai

Εδώ ο λευκός θα μπορούσε να παίξει 10.Bxd6 cd6, 11.Nf4 όπως συνέβει αργότερα στις παρτίδες Lugovskoy-Panarin (Tseshkovky Memorial, 2014), Bentivegna-Lostuzzi (Διασυλλογικό Ιταλίας 2015) και Mayhew-Mannion (28ο Ράπιντ Μεγάλης Βρετανίας, 2014). Στο 11...Ne7, ενδιαφέρον έχει το 12.e4N, το οποίο από όσο ξέρω δεν έχει παιχτεί ακόμη.

8...a6 9.Bd3 Bxd3 10.cd3 Nc6 11.g6!??!

Jobava-Nakamura, FIDE GP Khanty Mansiysk.2015. 

Συνέντευξη Τύπου.

7. e3 c5?!

Αμφίβολο. Η σωστή αντιμετώπιση με τα μαύρα παίχτηκε στην παρτίδα Jobava-Nepomniachtchi, FIDE World Rapid Championship (2014) Dubai: 7...a6 8.h5 Bh7 9.Bd3 Bxd3 10.cd3 Bd6=

 8. h5 Bh7 9. Nb5! 

Σχεδόν πάντα η τιμωρία κάθε πρόωρου c5 εκ μέρους των μαύρων σε αυτόν τον σχηματισμό.

9...Na6 10. c3 +/= 

Συμπερασματικά, ένα ανεξερεύνητο σχετικά σύστημα που μπορεί να αποτελέσει και εύκολο ρεπερτόριο για έναν ερασιτέχνη που θέλει να παίξει μια οξεία αλλά  όχι απαιτητική σε απομνημόνευση θέση.

Άλμπουμ 61

Η κάλυψη των σκακιστικών τουρνουά βελτιώθηκε, τα ανάλογα sites πλήθυναν και αναβαθμίστηκαν ως προς τις δυνατότητές τους και η πρόσβαση σε νέο σκακιστικό υλικό έγινε φθηνότερη και ευκολότερη. Αυτό που δυστυχώς δεν έχει αλλάξει είναι η ποιότητα των ταινιών με σκακιστικό θέμα. Μία τηλεοπτική σειρά που προέκυψε στο ενδιάμεσο, κατακρεούργησε το άθλημα, ενώ στις περισσότερες ταινίες συνεχίζουν οι σκακιέρες να έχουν μαύρο τετράγωνο κάτω δεξιά και οι θέσεις πάνω σε αυτές να μην συναντώνται ούτε στις χαμηλότερες βαθμίδες του σχολικού σκακιού. Η πρόσφατη Χολυγουντιανή απόπειρα με θέμα - τί άλλο - τον Μπόμπυ Φίσερ μάλλον τρομάζει τους υποψήφιους θεατές-σκακιστές της, ενώ ακόμα και οι καλές ταινίες με σκακιστικό θέμα, όπως το Luzhin Defense που φυσικά σεναριακά ήταν καλό λόγω του ότι πατούσε πάνω στο Ναμπόκοφ, εκεί που πάσχουν είναι στο αγωνιστικό τους κομμάτι, όταν για να βγει μονοπλάνο μια παρτίδα, τη δείχνουν σαν να είναι bullet chess.

Αυτό που είναι δύσκολο να λειτουργήσει στα πλαίσια μιας μυθοπλαστικής ταινίας, μπορεί να λειτουργήσει πολύ καλά σε μια ντοκυμαντερίστικη προσέγγιση του σκακιού. Εκεί εύκολα μπορεί να παίξει κανείς με το χρόνο, καθώς δε χρειάζονται μεγάλης διάρκειας μονοπλάνα και να παρεμβάλει διάφορες εικόνες μέσα στη διάρκεια μιας παρτίδας. Αν σκεφτούμε ότι υπάρχει και ενδιαφέρον υλικό από τις ζωές των κορυφαίων παιχτών που είναι κάπως αντικομφορμιστικές, αν βάλουμε και τις ιστορικά κρίσιμες πληροφορίες λόγω Σοβιετικής Ένωσης, θα μπορούσαν να γυριστούν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Ένα από αυτά είναι το ντοκυμαντέρ με τίτλο "Άλμπουμ 61" που αναφέρεται τόσο στην παιδική ηλικία του Μπόρις Γκέλφαντ, όσο και στο ματς για το παγκόσμιο τίτλο που έπαιξε απέναντι στον Άναντ.

Συνέντευξη του Μπόρις Γκέλφαντ που αναφέρεται στην ταινία εδώ

Περίοδος Β'

Έχουν περάσει σχεδόν 3.5 χρόνια από τη στιγμή που σταμάτησα να ασχολούμαι με το παρόν blog. Οι λόγοι διακοπής του τότε ήταν ο φόρτος εργασίας καθώς και οι θλιβερές πολιτικές εξελίξεις. Οι πολιτικές εξελίξεις παραμένουν θλιβερές, η δουλειά υπάρχει ακόμα και μάλιστα έχουν προστεθεί και χρόνια προβλήματα με τενοντίτιδες και το μισητό Σύνδρομο του Καρπιαίου Σωλήνα. Στο ενδιάμεσο έχω δεχτεί πολλές παραινέσεις να το συνεχίσω καθώς και πολύ τιμητικές εξομολογήσεις ανθρώπων που μου είπαν πως διαβάζουν τα αρχειακά άρθρα του μπλογκ με πάθος, κάτι που ομολογώ πως το έχω κάνει και εγώ καναδυό περίεργες νύχτες. Ανησυχητικό το να διαβάζει κανείς τον εαυτό του - το ξέρω - και αφού δεν έχω ψυχαναλυτή το ομολογώ εδώ δημοσίως. Το γιατί τώρα ξαφνικά μου προκύπτει η διάθεση έστω να ξαναρχίσω να γράφω εδώ δεν το έχω εξηγήσει αλλά συμβαίνει, οπότε λέω να κάνω μια προσπάθεια. Ας μη το δέσει κανείς κόμπο - μπορεί να πεθάνει σύντομα και πάλι.

Τα τελευταία ποστ είχαν να κάνουν με το Ατομικό Πρωτάθλημα Ανδρών του 2011. Στο ενδιάμεσο όλα νομίζω τα Ατομικά Πρωταθλήματα στην Ελλάδα πήγαν άπατα από άποψη κάλυψης - το τελευταίο δε είναι σαν μην έγινε ποτέ, γεγονός που προκαλεί μια κάποια θλίψη. Τα ίδια και χειρότερα ισχύουν για το Διασυλλογικό Πρωτάθλημα της Α'  Εθνικής. Ευτυχώς, η κάλυψη των κορυφαίων διεθνών τουρνουά στο ενδιάμεσο έχει αναβαθμιστεί πέραν από κάθε φαντασία. Ζούμε μια χρυσή εποχή για το σκάκι στο διαδίκτυο, όπου πλέον έχουμε στη διάθεσή μας live κάλυψη και πολύ υψηλής ποιότητας σχόλιο ενώ καθημερινά οι παρτίδες που παίζονται αναλύονται από GM στα ξένα σάιτ. Όταν έγραφα για την Ολυμπιάδα του 2010 στο Khanty-Mansiysk η κάλυψη ήταν ανύπαρκτη διεθνώς ενώ την τελευταία Ολυμπιάδα την είδαμε live από την αρχή έως το τέλος. Στα μεγάλα τουρνουά οι παίκτες δίνουν συνεντεύξεις τύπου μετά από κάθε γύρο, οι οποίες κάθε άλλο παρά τυπικές είναι - εξαιρούνται τα ματς για τον Παγκόσμιο Τίτλο όπου ο ψυχολογικός παράγοντας είναι τόσο ισχυρός που οι παίκτες δεν λένε απολύτως τίποτα κατά τη διάρκειά τους. Όπως και να χει, δεν σκοπεύω να καλύπτω διεθνή τουρνουά με τον τρόπο που το έκανα.

Το μπλογκ είχε αρχίσει την άνοιξη του 2010 μετά από ένα απαράδεκτο τουρνουά που είχα παίξει στους Αμπελόκηπους ως ψυχολογικό διέξοδο για την σκακιστική μου στασιμότητα αν και πολύ σύντομα εξελίχθηκε σε πάθος. Μετά από ένα παρόμοια απαράδεκτο τουρνουά που έπαιξα το καλοκαίρι του 2013 στη Νίκαια, και για παρόμοιους ψυχολογικούς λόγους, μπήκα ξαφνικά στον κόσμο του σκακιού δι αλληλογραφίας. Δεν μπορούσα να φανταστώ τότε, πως αυτό θα εξελισσόταν σε μία παθιασμένη ενασχόληση και σίγουρα δε μπορούσα να φανταστώ πως θα είχα τα αποτελέσματα που έχω αυτά τα δύο σχεδόν χρόνια που ασχολούμαι. Πολύ φοβάμαι πως οι αναγνώστες της δεύτερης αυτής περιόδου του ιστολογίου - αν τελικά ευδοκιμήσει κάτι τέτοιο - θα πρέπει να είναι έτοιμοι να αντέξουν άρθρα με παραπλήσια θεματολογία, η οποία κακά τα ψέμματα είναι λίγο κουραστική για όσους δεν ασχολούνται. Επιπροσθέτως, θα ήθελα να τονίσω πως αντίστοιχο ψυχολογικό σοκ από κακή μου απόδοση σε τουρνουά κανονικού σκακιού δεν πρόκειται να συμβεί για τον απλούστατο λόγο ότι τώρα πια παίζω εντελώς για πλάκα και δεν ενδιαφέρομαι καθόλου για τα αποτελέσματα. Τις παρτίδες τις πετάω χωρίς καν να τις αποθηκεύω. Οπότε δεν υπάρχει κάποιο ανάλογο κακό αποτέλεσμα που να με σπρώχνει πίσω στο μπλογκ. Όπως είπα, δεν έχω ιδέα τί είναι αυτό που με σπρώχνει.

Αυτή τη φορά το μπλογκ θα είναι ανοιχτό ως βήμα και σε άλλους ανθρώπους. Υπάρχουν κάποιοι φίλοι που σίγουρα θα γράψουν κάτι. Παραμένει κλειστό προς ανακοινώσεις σκακιστικών παρατάξεων και διαφημίσεις για τουρνουά. Αυστηρά κλειστό ως προς αυτά. Επίσης, η εμφάνισή του θα μείνει έτσι ακριβώς όπως έχει, χωρίς στολίδια, plugins και τέτοια. Τα δε links που υπάρχουν δεξιά δεν τα πειράζω για την ώρα, θα ανανεωθούν και αυτά όταν βρω το κουράγιο. Αυτά και με τις υγείες μας.