Mark Dvoretsky - Επάγγελμα: Προπονητής σκακιού

Ο μεγαλύτερος θρύλος στο χώρο των προπονητών σκακιού μετά από μία σειρά εξαιρετικών και πάρα πολύ δύσκολων εγχειριδίων, μας χάρισε το πρώτο μέρος της αυτοβιογραφίας του στην Russell Enterprises μέσα στο 2014. Το βιβλίο δεν προορίζεται για να διαβαστεί από το σύνηθες αναγνωστικό κοινό του Dvoretsky, αλλά από τους λάτρεις της σκακιστικής ιστορίας και κυρίως της Σοβιετικής Σκακιστικής Ιστορίας. Από αυτούς, θα διαβαστεί οπωσδήποτε μονορούφι,  καθώς είναι δύσκολο να το αφήσει κανείς από τα χέρια του, αν το αρχίσει.

Ο Mark Izrailovich Dvoretsky γεννήθηκε στη Μόσχα, στις 7 Δεκεμβρίου του 1947 και στο βιβλίο μας αφηγείται αποσπασματικά την πορεία του μέσα στο Σοβιετικό εκπαιδευτικό σύστημα τόσο σε ό,τι έχει να κάνει με τις σκακιστικές σπουδές του, όσο και με τις "κανονικές", όσο κανονικές μπορούν να χαρακτηριστούν αφού όπως αντιλαμβάνεται πολύ νωρίς ο αναγνώστης τα γρανάζια της γραφειοκρατίας και ο έντονος αντισημιτισμός του καθεστώτος, καθορίζουν με περίεργο τρόπο - και ένα μείγμα τύχης και κυνισμού - την πορεία του. Ο Dvoretsky έχει έναν ιδιαίτερο στυλ στις επικρίσεις του κατά του Σοβιετικού καθεστώτος, το οποίο χαρακτηρίζεται από χιούμορ και στωικότητα. Το βιβλίο βρίθει ανεκδότων, παροιμιών και ιστοριών που έχουν μεταφερθεί από στόμα σε στόμα, αυτών των τόσο χαρακτηριστικών αστείων ιστοριών που στις μέρες μας μπαίνουν κάτω από τη γενική ονομασία "Σοβιετικά ανέκδοτα". Παρόλα αυτά, σε κανένα σημείο του βιβλίου δεν νοιώθει κανείς ότι διαβάζει έναν φανατικό αντικομμουνιστή. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια σκακιστική εκδοχή του Σολζενίτσιν εδώ, ούτε καν μία πιο ήπια εκδοχή του Κασπάροβ.

Κατά τα άλλα μας αφηγείται το πώς καταφέρνει και αποκρούει με επιτυχία τις νουθεσίες όλων όσων κατέχουν κάποια θέση που τον επηρεάζει που τον προτρέπουν να γίνει μέλος της Κομσομόλ, το πώς η τύχη τον βοηθά να αποφύγει τη στρατιωτική θητεία και τελικά το σε ποια πανεπιστημιακή σχολή καταλήγει, αφού η Εβραϊκή του καταγωγή του φράζει το δρόμο για πολλές εκ των δημοφιλέστερων. Εκεί μας παραθέτει και ένα από τα αγαπημένα μου "ανέκδοτα" του βιβλίου:

Στο τμήμα ανθρωπίνου δυναμικού, ένας νέος υποψήφιος βομβαρδίζεται από ερωτήσεις:
- Έχεις υπηρετήσει στο Τσαρικό Στρατό?
- Όχι
- Έχεις υπηρετήσει στο Λευκό Στρατό?
- Όχι
- Έχεις βρεθεί σε περιοχή υπό  τον έλεγχο των Γερμανών?
- Όχι
- Έχεις αποτελέσει αντικείμενο έρευνας ή κατηγορούμενος σε δικαστήριο?
- Όχι
- Έχεις συγγενείς στο εξωτερικό?
- Όχι
- Εθνικότητα?
- (...) Ναι

Κάποια στιγμή περνάμε και σε αμιγώς σκακιστικές αναμνήσεις. Εκεί μέσα από σύντομα σημειώματα μαθαίνουμε για πολλούς γνωστούς και όχι τόσο γνωστούς παίκτες και προπονητές της περιόδου. Simagin, Balashov, Roshal, Kupreichik, Persits, Kuzmin, Tukmakov, Vaganian και αναρίθμητοι άλλοι της περιόδου 1965-1975. Υπάρχουν και παρτίδες ή αποσπάσματα παρτίδων που δεν είχαν βρει το δρόμο τους στα μέχρι τώρα βιβλία του Dvoretsky ή σε άλλα γνωστά βιβλία, όπως ας πούμε η παρτίδα Keres-Dvoretsky του 1973, μία μαχητική ισοπαλία. Τόσο ως σκακιστής αλλά και αργότερα ως προπονητής, ο Dvoretsky - σε αντίθεση με τους γνωστούς σύγχρονους προπονητές της super-elite όπως ο Chuchelov - δεν έδινε καμία βάση στο άνοιγμα. Αυτό σίγουρα του στοίχισε ως παίκτη αλλά όμως του έδωσε γερές βάσεις έτσι ώστε οι προπονητικές του μέθοδοι να μη χάνουν ποτέ την αξία τους όπως χάνει την αξία της μια καινοτομία αφού έχει παιχτεί. Ιδιαίτερο βάρος δίνει φυσικά ο συγγραφέας στις γνωριμίες του με τα ιερά τέρατα όπως τον Ταλ και τον Μποτβίνικ, μέχρι που κάποια στιγμή φτάνουμε και στα πιο γνωστά κομμάτια της ζωής του, τη συνεργασία του δηλαδή με τους Artur Yusupov και Sergei Dolmatov και όλη την πορεία που έστειλε τον πρώτο σχεδόν στην κορυφή του κόσμου. Πώς θα μπορούσαν να λείπουν οι δύο καθοριστικές παρτίδες του ματς Yusupov-Ivanchuk!

Μεγάλο  κομμάτι του βιβλίου καταλαμβάνει και η μετα-Σοβιετική εποχή με τα ταξίδια του Dvoretsky στη Δύση και τα προπονητικά καμπ που συνδιοργάνωνε με τοπικές για την κάθε χώρα σκακιστικές προσωπικότητες, όπως και οι περιπέτειες του στο χώρο των σκακιστικών εκδόσεων που δεν ήταν πάντοτε χωρίς προβλήματα, τα οποία έφτασαν στην κορύφωσή τους όταν οι εκδόσεις Batsford πουλήθηκαν στην Chrysalis και ο Graham Burgess αποχώρησε για να φτιάξει τις εκδόσεις Gambit, με τους John Nunn και Murray Chandler - προβλήματα που κλιμακώθηκαν τόσο ώστε να καταλήξουν σε ανταλλαγή επιστολών μέσω του New In Chess.

Είναι αδύνατο μέσα σε ένα σημείωμα σαν και αυτό να καλυφθούν τα θέματα που καλύπτει το βιβλίο. Μέσα στις 400 σελίδες του πάνε και έρχονται εκατοντάδες σημαντικοί άνθρωποι του διεθνούς σκακιστικού χώρου και εξιστορούνται δεκάδες περιστατικά. Το σκακιστικό υλικό που περιέχει είναι περιορισμένο σε ποσότητα, αλλά απολαυστικό. Το κυριότερο, ο συγγραφέας εκτός από άριστη σκακιστική παιδεία σε όλους τους επιμέρους τομείς - πλην ίσως της θεωρίας των ανοιγμάτων - διαθέτει και πολύ γερή πένα. Απαραίτητο ανάγνωσμα και ίσως το κορυφαίο σκακιστικό βιβλίο της περσινής χρονιάς.