Ο Philidor στο Λονδίνο - Μέρος 4ο

(πρώτο μέρος 1745-1754)

(δεύτερο μέρος μετά το 1771 - σκάκι)

(τρίτο μέρος μετά το 1771 - μουσική)

Σταδιακά το πολιτικό κλίμα στη Γαλλία γινόταν όλο και πιο εχθρικό για τον Philidor. Ο Philidor ως μέλος της αριστοκρατίας με θητεία στην αυλή των Λουδοβίκων άρχισε να βιώνει την απόρριψη των έργων του στη Γαλλική σκηνή. Σιγά σιγά η οικονομική του ευμάρεια άρχισε να εξαρτάται όλο και περισσότερο από τα "σκακιστικά" του τετράμηνα στο Λονδίνο. Ακόμα και πριν το ξέσπασμα της επανάστασης του 1789 ο Philidor άρχισε να εκφράζει τις ανησυχίες του στην αλληλογραφία του. Έτσι στις 7 Φεβρουαρίου του 1783 γράφει πως "ο κόμης Bruhl μου χρωστάει εφτά γκινέες και ο κύριος Conway άλλες δώδεκα". Στις 18 Μαΐου 1787, "Το μπλε μου κουστούμι έχει αρχίσει να καταστρέφεται", ενώ μετά το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης, το Φεβρουάριο του 1790 γράφει στη γυναίκα του:

"Είμαι σχεδόν άφραγκος. Τα μέλη του συλλόγου μου χρωστάνε περίπου δεκαπέντε λουδοβίκια. Δε δύναμαι να τα ζητήσω, αλλά είναι σίγουρα λεφτά.... Βρίσκομαι σε δύσκολη θέση καθώς η εθελοντική συνδρομή των μελών του συλλόγου για φέτος δεν έχει αρχίσει ακόμη. Με έχουν ενημερώσει πως στα τέλη του μηνός θα αρχίσει αυτή η διαδικασία για να καλυφθούν τα έξοδα του ταξιδιού μου. Ξόδεψα τις συνδρομές του κόμη Bruhl και του Henry Conway για να σου στείλω κάποια δέματα"

Παρόλα τα παραπάνω, υπάρχουν και ενδείξεις πως η οικονομική κατάσταση του Philidor δεν ήταν τόσο άσχημη. Άλλωστε στο ίδιο γράμμα του Φεβρουαρίου του 1790 γράφει πως προτίθεται να αγοράσει ένα εγγλέζικο πιάνο το οποίο μαζί με τη μεταφορά του στο Παρίσι θα στοίχιζε είκοσι γκινέες και στέλνει οδηγίες στη γυναίκα του για τη σωστή παραλαβή του, ενώ την επόμενη χρονιά, το 1791, θα φέρει μαζί του στο Λονδίνο τη γυναίκα του και την κόρη τους Elyse με τις οποίες επέστρεψαν μαζί τον Ιούνιο στο Παρίσι. Από ό,τι φαίνεται ο Philidor ένοιωθε πολύ άσχημα και εξέφραζε τη δυσφορία του κυρίως γιατί έβλεπε πως εξαρτώταν πια από το σκάκι. Χαρακτηριστικά γράφει οργισμένα πως "είναι γελοίο ο συνθέτης της Ernelinde να αναγκάζεται να παίζει σκάκι το μισό χρόνο στο Λονδίνο για να θρέψει την οικογένειά του". Σε μια προσπάθεια βελτίωσης των οικονομικών του, ο Philidor ανακοινώνει νέα έκδοση του βιβλίου του και μάλιστα σε δίτομη αγγλόφωνη έκδοση για να προσεγγίσει περισσότερους χρηματοδότες στο Λονδίνο. Όμως, στις 13 Απριλίου του 1787 γράφει ανήσυχος πως "χρειάζομαι 120 συνδρομητές για να καλυφθούν τα έξοδα και αφού δεν έχω τόσους διστάζω να προχωρήσω στην έκδοση". Τελικά το βιβλίο επανεκδόθηκε στα 1790 με μόλις 63 συνδρομητές σε 64 αντίτυπα, ενώ η πρώτη έκδοση του 1749 είχε 124 συνδρομητές και 433 αντίτυπα.

Ο Philidor μοιράζοντας τον χρόνο του μεταξύ Παρισίου και Λονδίνου είχε βρει το τρόπο να επιβιώνει, όμως τα πολιτικά γεγονότα στο Παρίσι έμελλε να διαταράξουν αυτή τη ρουτίνα. Μετά τα γεγόνοτα της 10ης Αυγούστου του 1792 και την κλιμάκωση της επαναστατικής διαδικασίας με τη φυλάκιση του Λουδοβίκου 16ου και την ανάκληση του Βρετανού Πρέσβη από το Παρίσι, ο Philidor αποφάσισε πως δεν ήταν πια ασφαλές να παραμείνει στη Γαλλία και το Δεκέμβριο του 1792 έφυγε για το Λονδίνο στο τελευταίο του ταξίδι. Στις 21 Ιανουαρίου του 1793 ο Λουδοβίκος εκτελέστηκε και ο Γάλλος Πρέσβης εκδιώχθηκε από το Λονδίνο. Λίγες ημέρες αργότερα κηρύχθηκε ο πόλεμος μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας και Γαλλίας. Ο Philidor έμεινε απομονωμένος μακριά από την πατρίδα και την οικογένεια του στο Λονδίνο, ενώ οι όποιες ελπίδες επιστροφής του στη Γαλλία εκμηδενίστηκαν το καλοκαίρι του 1793 με την έναρξη της περιόδου του τρόμου του Ροβεσπιέρου.

Έτσι με την είσοδο του 1795 ο Philidor είχε συμπληρώσει δύο χρόνια σε αυτήν την ιδιότυπη εξορία. Οι οικονομικοί του πόροι που συνήθως αρκούσαν για ένα τετράμηνο, είχαν στερέψει. Δεν είχε νέα από την οικογένειά του και φοβόταν τα χειρότερα για την τύχη τους. Όταν στις 14 Απριλίου του 1795, η Πρωσία υπέγραψε τη συνθήκη της Βασιλείας που προέβλεπε ειρήνη με τη Γαλλία, τα βρετανικά στρατεύματα αποσύρθηκαν από τα Γαλλικά εδάφη και οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών άρχισαν να ομαλοποιούνται παρά το ότι δεν είχε υπογραφεί η επίσημη λήξη των εχθροπραξιών. Ο Philidor αμέσως αιτήθηκε διαβατήριο για να επιστρέψει στη Γαλλία. Τα σχέδια του όμως ναυάγησαν όταν έμαθε πως είχε συμπεριληφθεί στις λίστες των εμιγκρέδων και πως στη Γαλλία τον περίμενε η γκιλοτίνα. Η κυρία Philidor πίσω στο Παρίσι θα άρχιζε μια μεγάλη προσπάθεια για να καταφέρει να αφαιρεθεί το όνομα του άνδρα της από τις λίστες και έτσι να μπορεί να επιστρέψει στη Γαλλία με ασφάλεια.

Όμως ο Philidor, στα 69 του πλέον, είχε αρχίσει να υποφέρει από ποδάγρα, την ασθένεια των πλουσίων. Άρχισε να αραιώνει τις εμφανίσεις του στο Σύλλογο και να επικεντρώνει όλη την προσοχή του στον αγώνα για την επιστροφή του στην παρτίδα. Ελάχιστες μέρες προτού η γυναίκα του και οι φίλοι του στο Παρίσι καταφέρουν να τον σβήσουν από τα επικίνδυνα κιτάπια των επαναστατών, στις 31 Αυγούστου του 1795, ο Francois-Andre Danican Philidor, ισχυρότερος σκακιστής στον κόσμο κατά τον 18ο αιώνα, πέθανε στο νούμερο 10 της Little Ryder Street στο Λονδίνο. Κηδεύτηκε στην St. James Church στο Picadilly και ετάφη σε ένα νεκροταφείο του Hampstead Road. Η ακριβής τοποθεσία του τάφου του αγνοείται.

(τέλος σειράς)