Ο Philidor στο Λονδίνο - Μέρος 2ο

(πρώτο μέρος: 1745-1754)

Όπως είδαμε στο πρώτο μέρος, ο Philidor άφησε το Λονδίνο το Νοέμβρη του 1754 και επέστρεψε στο Παρίσι όπου ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά με τη μουσική. Κάποιες σποραδικές επισκέψεις του στο Cafe de la Regence αποτελούσαν τη μόνη επαφή του με το σκάκι. 17 χρόνια αργότερα, ο Philidor επανέρχεται στην Αγγλία και το Λονδίνο και η αφορμή ήταν και πάλι το σκάκι. Την ακριβή ημερομηνία της άφιξής του στη βρετανική πρωτεύουσα δεν τη γνωρίζουμε και το πρώτο στοιχείο που επιβεβαιώνει την παρουσία του εκεί αποτελεί μια αναφορά στα ημερολόγια της συγγραφέως Fanny Burney, γνωστή και ως Madame d'Arblay, όνομα που απέκτησε μετά τον γάμο της με τον Γάλλο εξόριστο στρατηγό Alexandre d'Arblay. Ο γιος τους, Alexander, ήταν ερασιτέχνης σκακιστής. Σε μια καταγραφή της με ημερομηνία 3 Ιουνίου 1771 μας πληροφορεί πως "ο Philidor, διάσημος για τις ικανότητες του στο παιχνίδι του σκακιού, έχει μόλις φτάσει στο Λονδίνο. Έχει προσκομίσει στον πατέρα μου μια συστατική επιστολή από το χέρι του Diderot. Θα προχωρήσει σε νέα έκδοση του βιβλίου του με νέες προσθήκες και διορθώσεις. Έναν βασικό κορμό της νέας έκδοσης έχει ετοιμάσει για λογαριασμό του ο ίδιος ο Diderot. Ο πατέρας μου είχε την καλοσύνη να μεταφράσει ολόκληρο το έργο. Ο κύριος Philidor είναι ένας άνδρας από καλή οικογένεια, ευχάριστος και πολύ κοινωνικός. Επίσης, είναι ένας πολύ καλός μουσικός".

Εκτός όμως από την πιθανότητα επανέκδοσης του βιβλίου του, υπήρχαν και άλλα κίνητρα για τον Philidor στο Λονδίνο. Την προηγούμενη χρονιά, ένας σκακιστικός όμιλος είχε ιδρυθεί στο Salopian Coffee House στο Charing Cross. Το καφέ αυτό αποτελούσε στέκι των Γάλλων εμιγκρέδων του Λονδίνου και ίσως αυτός να ήταν ο λόγος που ο όμιλος προσκάλεσε τον Philidor. Παρόλα αυτά δεν προέκυψε κάποια συμφωνία για αγώνες επίδειξης ή κάτι αντίστοιχο κατά τη διάρκεια αυτής της επίσκεψης. Η ίδρυση ενός δεύτερου συλλόγου, στο Parsloe's της St.James Street αποτέλεσε τον καταλύτη για να βρεθεί επαγγελματικό αντικείμενο σχετιζόμενο με το σκάκι για τον Philidor στο Λονδίνο. Μέλη του ομίλου αυτού αποφάσισαν να πληρώνουν μια ειδική συνδρομή με την οποία θα πληρωνόταν ο Philidor για να μένει στο Λονδίνο από το Φεβρουάριο μέχρι τον Ιουνίο κάθε χρονιάς, κάτι που όντως συνέβη από το 1775 μέχρι και το 1792, όταν και ο Philidor έμεινε για πάντα στο Λονδίνο καθώς όντας στις λίστες των Γάλλων Επαναστατών ως μέλος της αυλής του Λουδοβίκου, στη Γαλλία τον περίμενε η γκιλοτίνα. Η επανέκδοση του Analyse du jeu des echecs άλλωστε είναι αφιερωμένη "στα γενναιόδωρα και σεβαστά μέλη του σκακιστικού ομίλου".

Η συμφωνία βάση της οποίας ο Philidor επισκέπτονταν το Λονδίνο κάθε χρόνο προέβλεπε πως ο Όμιλος θα πλήρωνε ένα ποσό στον Philidor για τα έξοδά του ενώ αυτός διατηρούσε το δικαίωμα να κερδίζει επιπρόσθετα χρήματα κατά την παραμονή του εκεί. Ο Philidor κατά την παραμονή του στο Λονδίνο παρέδιδε μαθήματα μουσικής και διοργάνωνε κονσέρτα αλλά και μαθήματα σκακιού για τα οποία εισέπραττε 1 κορώνα (ισοδύναμη με 5 σελίνια) - την εποχή που ο διάσημος πιανίστας Muzio Clementi εισέπραττε για κάθε μάθημα 1 γκινέα (προπομπός της λίρας και ισοδύναμη με 22 σελίνια). Μία φορά κάθε μήνα, ο Philidor έδινε αγώνες επίδειξης στους οποίους χρέωνε εισιτήριο 5 σελινιών - με τα μέλη του Ομίλου να λαμβάνουν δωρεάν προσκλήσεις. Ο Philidor φαίνεται πως ζούσε άνετα με αυτό το εισόδημα και μάλιστα υποστήριζε και την οικογένειά του. Στις 20 Φεβρουαρίου 1788 έγραφε χαρακτηριστικά στη γυναίκα του πως "το σχέδιο μου είναι να αποταμιεύσω όλη την προσυμφωνημένη αμοιβή μου και να χρησιμοποιώ τα υπόλοιπα έσοδά μου για προσωπικά έξοδα".

Από ένα σημείο και μετά, οι αγώνες επίδειξης συνήθως συμπεριελάμβαναν δύο τυφλές παρτίδες και μία στην οποία ο Philidor έβλεπε τη σκακιέρα. Οι θεατές δήλωναν έκπληκτοι από την ικανότητά του αυτή και φαίνεται να αγνοούσαν πως ο Philidor δεν ήταν ο πρώτος που κατόρθωνε κάτι τέτοιο. Όμως και ο ίδιος ο Philidor φαίνεται πως θεωρούσε αυτή του την ικανότητα πολύ σημαντική και ποτέ δεν έπαιζε τυφλό σκάκι χωρίς ειδική προετοιμασία κάποιων ημερών, παρότι όπως γνωρίζουμε σήμερα για έναν σκακιστή του επιπέδου του το να παίζει δύο τυφλές παρτίδες ταυτόχρονα είναι σχετικά εύκολο. Όταν μάλιστα σε μια επίσκεψή του στο σπίτι του Dr. Burney, η κόρη του οικοδεσπότη του πρότεινε να στηθεί επιτόπου ένας αγώνας επίδειξης τυφλού σκακιού, ο Phlidor αρνήθηκε λέγοντας πως ποτέ δε δειπνούσε πριν από αγώνες επίδειξης τυφλού σκακιού και αφού είχε ήδη δειπνήσει δε θα μπορούσε να ανταποκριθεί στην πρόκληση. Καλός πλασιέ των ικανοτήτων του, πάντα προσπαθούσε να δώσει την εντύπωση στο κοινό του πως όλα αυτά αποτελούσαν ένα δύσκολο κατόρθωμα, ενώ στην προσωπική του αλληλογραφία με τη γυναίκα του έγραφε καθησυχαστικά: "Το τυφλό σκάκι δεν με κουράζει όσο πιστεύει το κοινό. Μην ανησυχείς για την υγεία μου" (23 Φεβρουαρίου 1790). Η δυσπιστία του κοινού τον οδήγησε στο να δημοσιεύσει τρεις από τις παρτίδες του αυτές στην έκδοση του 1790 του βιβλίου του, προλογίζοντάς τες με τα εξής: "Ο κύριος Philidor (sic) είναι της άποψης πως μια ολοκληρωμένη συλλογή των παρτίδων που έπαιξε χωρίς να βλέπει τις σκακιέρες δε θα χρησίμευαν στους λάτρεις του παιχνιδιού. Έτσι θα δημοσιεύσει μόνο κάποιες από τις παρτίδες που έπαιξε με τρεις αντιπάλους ταυτόχρονα αναφέροντας τα ονόματά τους με σκοπό να αποδείξει στις μελλοντικές γενιές την αλήθεια των γεγονότων για να αποφευχθεί τυχόν αμφισβήτησή τους στο μέλλον".

O Brian Harley σε άρθρο του στο Music & Letters Journal (απόσπασμα) των εκδόσεων του πανεπιστημίου της Οξφόρδης το 1931 θεωρεί αφελή την άποψη του Phlidor πως τα κατορθώματά του στο τυφλό σκάκι θα ετίθεντο ύπο αμφισβήτηση από τις μελλοντικές γενιές, όμως δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ο Philidor έσπρωχνε τις διανοητικές του δυνάμεις στα όρια τους και πως ρίσκαρε την πνευματική του υγεία. Διάσημο έχει γίνει το γράμμα του φίλου του, Diderot, με ημερομηνία 10 Απριλίου 1782 στο οποίο λίγο ως πολύ παρακαλάει τον Philidor να σταματήσει αυτές τις επικίνδυνες δραστηριότητες εκφράζοντας τις έντονες ανησυχίες του για την υγεία του φίλου του. O Philidor δε συμφωνούσε με τις ανησυχίες του φίλου του και του κοινού και συνέχιζε να δίνει τους αγώνες επίδειξης κάθε μήνα. Για λεπτομέρειες σε σχέση με τον Philidor και το τυφλό σκάκι, ο αναγνώστης παραπέμπεται στο εκπληκτικό Blindfold Chess - History, Psychology, Techniques, Champions, World Records and Important Games των Eliot Hearst και John Knott, που παρουσιάστηκε σε παλαιότερη ανάρτηση, αποσπάσματα του οποίου μπορεί να διαβάσει κανείς στο google books.

(τέλος δεύτερου μέρους)

(επόμενο)