Ο Karlis Ozols δεν πίστευε στην τύχη του. Βρήκε τον τρόπο να φτάσει στην Μελβούρνη της Αυστραλίας, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το πατρικό του στη Λετονία και παρ όλα αυτά μπορούσε και εδώ να παίξει μια καλή παρτίδα. Στον τοπικό σύλλογο των Λετονών μεταναστών, ο αντίπαλός του αυτήν την εβδομάδα έπαιζε έξυπνα. Του έκανε εντύπωση η στρατηγική του κυρίου Rozens, ήρεμη και αποτελεσματική όπως αρμόζει σε έναν Εβραίο. Καλύτερα να συγκεντρωθεί στην παρτίδα για να μη χάσει από τον Rozens, αν και γνωρίζει πως αυτό είναι μάλλον απίθανο καθώς 3 χρόνια σε αυτή τη χώρα έχει γνωρίσει πολλούς από αυτούς τους αφελείς νεαρούς Αυστραλούς και κανείς τους δεν του φάνηκε ικανός πάνω στη σκακιέρα.
Στις σχολές εκπαίδευσης των νεαρών αξιωματικών των SS στο Furstenberg της Γερμανίας είχε μελετήσει σκληρά και είχε μάθει να κρύβεται αποτελεσματικά. Μετά τον πόλεμο αυτές του οι ικανότητες αποδείχτηκαν πολύ χρήσιμες. Αρχικά, ξέφυγε από τους Ρώσους που τον ψάχνανε πόρτα πόρτα στη Ρίγα και στη συνέχεια κατάφερε να περάσει απαρατήρητος από τους Αμερικάνους πράκτορες που αναζητούσαν κρυμμένα στελέχη των SS στα στρατόπεδα των προσφύγων για να τους οδηγήσουν στις δίκες της Νυρεμβέργης. Σε σύγκριση με αυτούς, οι Αυστραλοί υπάλληλοι στα γραφεία μετανάστευσης ήταν εύκολα θύματα. Ανεκπαίδευτοι, χωρίς να γνωρίζουν τη γλώσσα, ξένοι στην τοπική κουλτούρα. Οι συνεντεύξεις-ανακρίσεις στις οποίες τον υπέβαλλαν ήταν κωμικές. Τυπικές ερωτήσεις, πιστοποιητικά υγείας και μια φευγαλέα ματιά στα χαρτιά που είχε πλαστογραφήσει από το Διεθνή Οργανισμό για τους Πρόσφυγες. Ευτυχώς η Έρικα είχε κρατήσει αρκετά από τα κοσμήματα που της είχε δώσει τα οποία αντάλλαξε στη μαύρη αγορά για τα απαραίτητα έγγραφα.
Εβραϊκά κοσμήματα. Όσο τα πτώματα ήταν ακόμη θερμά, ήταν πολύ εύκολο να αφαιρεθούν δαχτυλίδια, κολιέ και βραχιόλια. Οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν τη λέξη δράση για να περιγράψουν τις οδηγίες για τον αφανισμό των Εβραίων του Slutzk γκέτο. "Καθαρή" λέξη, όπως άρεσε στους Γερμανούς που συνήθιζαν σε τέτοιους ευφημισμούς. Μόνο καθαρά δεν ήταν στην πραγματικότητα. Τα πτώματα ήταν τόσο πολλά που δε χωρούσαν στις ειδικές τάφρους που είχαν ετοιμαστεί. Τους έθαβαν και σε λίγα λεπτά ξανάβγαιναν στην επιφάνεια. Ουρλιαχτά και ικεσίες από τους μελλοθάνατους. Πόσο μακρινά φαινόντουσαν όλα αυτά σε αυτή τη νέα χώρα. Πόσο εύκολη η απόδραση μέχρις εδώ και πόσο εύκολη η ζωή.
Ο Karlis Ozols γεννήθηκε στη Ρίγα της Λετονίας το 1912. Στα 1949 έφυγε για την Αυστραλία και στις 17 Οκτωβρίου του 1956 πολιτογραφήθηκε Αυστραλός στην πολιτεία της Victoria. Έγινε πρωταθλητής της πολιτείας και αργότερα πρωταθλητής Αυστραλίας την οποία εκπροσώπησε σε διεθνή τουρνουά, η τρίτη κατά σειρά χώρα που εκπροσωπούσε. Είχε συμμετάσχει με την ομάδα της Λετονίας στην "ενδιάμεση" Ολυμπιάδα του 1936 στο Μόναχο - η Λετονία τερμάτισε 6η στις 21 ομάδες, ο ίδιος έκανε σκορ +7-1=7 - καθώς και στην Ολυμπιάδα της Στοκχόλμης (+2-5=3) την επόμενη χρονιά, ενώ ήταν και εθνικός μαιτρ στη Γερμανία με καλά πλασαρίσματα στα τουρνουά του Augsburg (1946), Schleisheim (1947) και Hanau (1947, 5ος με νικητή τον Λετονό Endzelins, συμμετείχε και ο Bogoljubow). Τον Νοέμβριο του 1957 το Chess World έγραψε πως από το 1949 μέχρι το 1956, ο Ozols τερμάτισε στις τρεις πρώτες θέσεις των πρωταθλημάτων της Victoria. "Ψηλός, λεπτός, με μεγάλες πλάτες και διαπεραστική φωνή, από όλους του μαιτρ που ήρθαν στην Αυστραλία, ο Karlis Ozols είναι ο πιο επιτυχημένος". Όντως το 1949 κερδίζει το πρωτάθλημα της Victoria με +9-0=1. Μέχρι το 1971 θα το κέρδιζε άλλες 8 φορές. Επίσης κέρδισε το Αυστραλιανό Όπεν της Μελβούρνης το 1949-1950 και το 1951-1952, ενώ σε ισοβαθμία έγινε πρωταθλητής Αυστραλίας το 1956-1957. Έγινε διεθνής μαιτρ στο σκάκι δι' αλληλογραφίας στα 1972.
Kemeri, 1937. Front row from left to right: V. Petrovs, F. Apscheneek, A. Melnbārdis, K. Bētiņš, H. Kmoch, S. Landau, S. Flohr, P. Keres, E. Steiner.
Behind: J. Kalniņš, E. Giese, P. Ķeirans, V. Mikenas, M. Feigins, K. Ozols, L. Rellstab, E. Böök, S. Tartakower, A. Kanenbergs, A. Alekhine, G. Ståhlberg.
Σε προγενέστερο άρθρο του (1/12/1949), το Chess World έγραφε πως ο Ozols έμαθε τις κινήσεις σε ηλικία 15 ετών ενώ στα 17 του απέσπασε ισοπαλία από τον Lasker σε σιμουλτανέ. Στα 19 του ήδη συμμετείχε στα τελικά του πρωταθλήματος Λετονίας (5ος). Σπούδαζε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Ρίγα. Το πιο γνωστό όμως τουρνουά στο οποίο συμμετείχε ήταν αυτό του Kemeri στα 1937. Οι Flohr, Petrovs και Reshevsky μοιράστηκαν την πρώτη θέση, ενώ ο Ozols την τελευταία μαζί με τον Hasenfuss, τον οποίο κέρδισε στη μεταξύ τους αναμέτρηση. Στο Das Grosse Internationale Schachmeisterturnier zu Kemeri in Lettland 1937 (Ρίγα 1938) αναφέρεται ως γνώστης των ανοιγμάτων και δυνατός στη στρατηγική, με αδύναμο σημείο τις τακτικές θέσεις στις οποίες υστερούσε.
Για 37 ολόκληρα χρόνια, το σκοτεινό παρελθόν έμενε καλά κρυμμένο. Όμως το 1986 ο δημοσιογράφος του ραδιοφώνου ABC, Mark Aarons, άρχισε μια σειρά εκπομπών με γενικό τίτλο "Οι Ναζί στην Αυστραλία", παρουσιάζοντας πληθώρα στοιχείων για περιπτώσεις ναζί εγκληματιών πολέμου που μετανάστευσαν στην Αυστραλία, πολλοί εκ των οποίων εν γνώσει των Αυστραλιανών αρχών. Οι έρευνες του δημοσιογράφου οδήγησαν στην ίδρυση ενός ειδικού τμήματος της εισαγγελίας - του Special Investigations Unit - με σκοπό τη συλλογή στοιχείων για άσκηση ποινικών διώξεων. Ο Robert Greenwood ορίστηκε πρώτος διευθυντής της μονάδας αυτής και μέχρι τον Ιούνιο του 1992 όταν τερματίστηκε η δράση της με απόφαση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, είχε συγκεντρώσει στοιχεία για 834 υποθέσεις. Μόλις 4 από αυτές είχαν φτάσει στο επίπεδο της γενικής εισαγγελίας που μπορούσε να ασκήσει διώξεις. Οι 3 εξ αυτών, που αφορούσαν τους Ivan Polyukovich, Mikolay Berezovsky και Heinrich Wagner οδηγήθηκαν στις αίθουσες των δικαστηρίων.
Η τέταρτη και σοβαρότερη περίπτωση είχε τον κωδικό PU38. Για 5 χρόνια έρευνες διεξάγονταν στην Αυστραλία, στη Λετονία, στη Γερμανία και αλλού. Ενώ στις 3 πρώτες υποθέσεις οι κατηγορίες έκαναν λόγο για κάποιες εκατοντάδες θύματα, στην υπόθεση PU38 βρέθηκαν στοιχεία που παρέπεμπαν σε εξολοθρεύσεις πολλών χιλιάδων Εβραίων αμάχων. Ο υπό έρευνα αξιωματικός φέρεται να είχε διατάξει την καταστροφή ολόκληρων χωριών και γκέτο μέσα στις πόλεις και να έχει προσωπικά εκτελέσει γυναίκες και παιδιά. Οι περιπτώσεις των γκέτο του Slutzk και του Minsk ξεχώριζαν μέσα στο πλήθος των αναφορών. Το όνομα του PU38 έμενε ένα καλά κρυμμένο μυστικό.
Λίγες βδομάδες πριν τον τερματισμό της δράσης της ομάδας έρευνας που είχε προγραμματιστεί για την 30η Ιουνίου 1992, μετά από πίεση της τότε αντιπολίτευσης που έκανε λόγω γα υπερβολικά έξοδα που δεν αντιστοιχούσαν σε αποτελέσματα, εξελισσόταν μια μάχη μεταξύ της μονάδας SIU και του γενικού εισαγγελέα Michael Duffy πάνω στην υπόθεση PU38. Έγινε τότε γνωστό πως ο PU38 ήταν ο Karlis Ozols. Η SIU παρέδωσε τα στοιχεία στο τμήμα διώξεων και εκδόθηκε ένταλμα ερεύνης για τον Ozols στην περιοχή της Μελβούρνης. Φαινόταν πως η έρευνα της υπόθεσης θα συνεχιζόταν και ανατέθηκε στον Peter Faris, πρώην διευθυντή της Εθνικής Υπηρεσίας Εγκλημάτων με σκοπό την παραπομπή σε δίκη. Ο Faris ερεύνησε την υπόθεση και στις 28 Ιουνίου έγραψε την αναφορά του σημειώνοντας πως ενώ η έρευνα έπρεπε να συνεχιστεί για κάποιο χρονικό διάστημα ακόμα, πιθανόν 3 μήνες, τα μέχρις στιγμή στοιχεία επαρκούν για να ασκηθούν διώξεις για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ανθρωποκτονίες κατά συρροήν και εγκλήματα πολέμου. "Θα ήταν λάθος να τερματιστεί η έρευνα τώρα. Η δικαιοσύνη απαιτεί τη συνέχεια της." Όμως ο Michael Duffy αρνήθηκε και παρέπεμψε την υπόθεση στην ομοσπονδιακή αστυνομία και τα χαρτιά κλειδώθηκαν σε ένα συρτάρι. Οι έρευνες διακόπηκαν. Σχεδόν 5 χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 1997, ο τότε γενικός εισαγγελέας Daryl Williams ανακοίνωσε επίσημα το κλέισιμο της υπόθεσης PU38. "Δεν υπάρχουν αρκετές πιθανότητες επιτυχίας για την ποινική ολοκλήρωση της υπόθεσης" ανέφερε στην ανακοίνωσή του.
Τον Οκτώβριο του 1997, λίγους μήνες μετά, το Australian/Israel Review, επίσημο έντυπο του Συμβουλίου Αυστραλοϊσραηλινών και Εβραϊκών Υποθέσεων έφερε στο φως νέα στοιχεία για τη δράση του Karlis Ozols, δημοσίευσε τις έρευνες του Peter Faris και αποκάλυψε το γεγονός πως από το 1979 ακόμα οι Αυστραλιανές αρχές γνώριζαν την υπόθεση. Εκείνη τη χρονιά, στο Αμβούργο, είχε συλληφθεί ο Victor Arajs, διοικητής της ομάδας κομάντο που πήρε το όνομά του και συνεργάστηκε με τη μονάδα του Ozols. Ασκήθηκε δίωξη και ο Arajs καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Το πολιτειακό δικαστήριο του Αμβούργου ζήτησε τη βοήθεια της Αυστραλιανής κυβέρνησης. Το Australian/Israel Review αποκάλυψε πως στις 8 Οκτωβρίου του 1979, ο Karlis Ozols ανακρίθηκε από Γερμανούς αξιωματούχους στη Μελβούρνη. Δήλωσε πως βρισκόταν στην Ρίγα όταν έφτασαν εκεί οι Γερμανοί το 1941 και ως υπολοχαγός των Λετονικών δυνάμεων επιστρατεύθηκε υποχρεωτικά υπό τις διαταγές του συνταγματάρχη Weiss. Παραδέχτηκε πως την άνοιξη του 1942 ενώθηκε με τη μονάδα του Arajs, αλλά έκανε μόνο σκοπιές και εργασίες φύλαξης. Ισχυρίστηκε ότι μεταφέρθηκε στο Furstenberg μέχρι τον Ιούνιο και στη συνέχεια πίσω στη Ρίγα και στο Μινσκ. Δήλωσε την άγνοια του για τις φερόμενες πράξεις των κομάντος του Arajs. Ο προεδρεύων του πολιτειακού δικαστηρίου του Αμβούργου Dr. Wagner δεν έκανε δεκτή την κατάθεση του Ozols καθώς είχε στην κατοχή του στοιχεία που αποδείκνυαν την εμπλοκή του με τους κομάντος του Arajs από το καλοκαίρι του 1941.
Ο Ozols αρνήθηκε να μιλήσει στο Australian/Israel Review, ενώ η σύζυγός του ισχυρίστηκε πως όλα τα εγκλήματα στη Λετονία διεπράχθησαν από Εβραίους και πως οι κατηγορίες εναντίον του Karlis Ozols ήταν προϊόν σκευωρίας Εβραίων πρακτόρων της KGB. O Karlis Ozols πέθανε στις 26 Μαρτίου του 2001 στον ύπνο του και αποτεφρώθηκε τρεις ημέρες μετά σε κάποιο δυτικό προάστιο της Μελβούρνης χωρίς να ασκηθεί ποτέ δίωξη εναντίον του πουθενά στον κόσμο.
Πηγές:
Karlis Ozols - Learning an opening system through correspondence chess - ASPC's Guide to Correspondence Chess
Chess World, Australia
Kurt Richter - Schach-Olympiad Munchen 1936
E.J.Diemer - Olympische Blitzsiege
Schackvarlden, August 1937
Das Grosse Internationale Schachmeisterturnier zu Kemeri in Lettland 1937
A.Foldeak - Chess Olympiads
W.H.Cozens - The Lost Olympiad
Robert Brooking - Care for a game (The story of Melbourne Chess Club)
Αναρτήσεις
2 σχόλια:
Συγχαρητήρια. Ακόμη μία ανάρτηση, καλογραμμένη και εμπεριστατωμένη με ευρεία οπτική. Το σκάκι ως όχημα για πολλές διαστάσεις.
Εξαιρετικό. Οπως λέει και ο Ελισσαίος, μέσα απο το σκάκι ιστορίες δύσκολων εποχών.
Δημοσίευση σχολίου