Μια Ολυμπιάδα που την πρόλαβε ο πόλεμος #1

ένα τουρνουά που πρόλαβε ο πόλεμος

Μετά από 7 Ολυμπιάδες που διεξήχθησαν σε χώρες τις Ευρώπης - Λονδίνο 1927, Χάγη 1928, Αμβούργο 1930, Πράγα 1931, Φολκστόουν της Αγγλίας 1933, Βαρσοβία 1935, Στοκχόλμη 1937 - συν την ενδιάμεση Ολυμπιάδα του Μονάχου το 1936, για πρώτη φορά οι αγώνες θα παιζόντουσαν μακριά από τη γηραιά ήπειρο, στο θέατρο "Πολυθέαμα" του Μπουένος Άιρες, της πρωτεύουσας της Αργεντινής. Ο αριθμός των χωρών που δήλωσαν συμμετοχή έφτασε τις 27, ρεκόρ μέχρι τότε. Η Ρώσια συνέχιζε να μη συμμετέχει σε ολυμπιάδες, πρώτη φορά θα εμφανιζόταν ως Σοβιετική Ένωση το 1952 στο Ελσίνκι, ενώ ως Ρωσία μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Οι δύο πρώτες χώρες της προηγούμενης Ολυμπιάδας, ΗΠΑ και Ουγγαρία απουσίαζαν επίσης, για οικονομικούς λόγους. Ας προστεθεί και η απουσία της Γιουγκοσλαβίας όπως και αρκετών ακόμα Ευρωπαϊκών χωρών.

Συνολικά 16 αποστολές ταξίδεψαν πάνω στο SS Priapolis διασχίζοντας τον Ατλαντικό Ωκεανό και ήδη στη διάρκεια των τριών εβδομάδων του ταξιδιού, η πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη είχε επηρεάσει το κλίμα μεταξύ των σκακιστών. Από την άλλη πλευρά, για πρώτη φορά είχαμε συμμετοχές χωρών από την Κεντρική και Λατινική Αμερική και έτσι ο μεγάλος Capablanca κοντά στη δύση της καριέρας του θα συμμετείχε για πρώτη και μοναδική φορά σε σκακιστική ολυμπιάδα, πρώτη σκακιέρα της ομάδας της Κούβας. Βραζιλία, Καναδάς, Παραγουάη, Περού, Χιλή, Ουρουγουάη, Βολιβία, Αργεντινή, Ισημερινός και Γουατεμάλα συμπλήρωναν τις συμμετοχές από τις δύο Αμερικές και έτσι για πρώτη φορά χρειάστηκαν προκριματικοί όμιλοι, 4 τον αριθμό. Οι 4 πρώτες κάθε ομίλου θα προκρίνονταν στο Α Γκρουπ των τελικών ενώ οι υπόλοιπες θα έπαιζαν μεταξύ τους στο Β Γκρουπ.

Το ευρωπαϊκό πολιτικό σκηνικό επηρέασε τη διοργάνωση από νωρίς, πριν καν αρχίσει. Οι Γερμανοί κατέβαιναν ως ομάδα του Γ' Ράιχ μετά την προσάρτηση της Αυστρίας και εκδήλωσαν από νωρίς τη δυσφορία τους για το γεγονός ότι η Τσεχοσλοβακία κατέβαζε ανεξάρτητη δική της ομάδα παρότι αποτελούσαν πλέον τα εδάφη της κομμάτι της "Μεγάλης Γερμανίας" του Χίτλερ. Τελικά οι Τσέχοι έπαιξαν ως "Προτεκτοράτο της Βοημίας και Μοραβίας". Μια άλλη ιδιαιτερότητα ήταν η εμφάνιση της ομάδας από την Παλαιστίνη, η οποία βέβαια δεν αποτελούνταν από Άραβες. Μπορεί το κράτος του Ισραήλ να μην είχε συσταθεί ακόμα - αυτό θα γινόταν το Νοέμβριο του 1947 με απόφαση των Ηνωμένων Εθνών - όμως η ομάδα αυτή αποτελούνταν αποκλειστικά από Εβραίους που ακολουθώντας το σιωνιστικό κίνημα είχαν μεταναστεύσει προς την πατρική ιερή γη τους.

Τα προκριματικά παίχτηκαν από τις 21 ως τις 31 Αυγούστου 1939. Τσεχοσλοβακία, Πολωνία (με Tartakower, Najdorf), Αγγλία (Alexander, George Thomas, Milner-Barry, Golombek) και Βραζιλία (Trompowsky, εφευρέτης του ομώνυμου ανοίγματος, γεννηθείς στο Ρίο ντε Τζανέιρο) προκρίθηκαν από τον πρώτο όμιλο. Λετονία, Γερμανία (Eliskases), Χιλή και Γαλλία (με πρώτη σκακιέρα τον Alekhine) από τον δεύτερο. Από τον τρίτο όμιλο προκρίθηκαν οι Αργεντινή, Λιθουανία (Mikenas), Ολλανδία (van Scheltinga, χωρίς τον Euwe) και Δανία, ενώ από τον τέταρτο οι Σουηδία (Stahlberg), Εσθονία (Keres), Παλαιστίνη και Κούβα (Capablanca). Την επόμενη μέρα από το τέλος των προκριματικών, στις 1 Σεπτεμβρίου του 1939 και μια εβδομάδα μετά την υπογραφή του συμφώνου Molotov-Ribbentrop, οι Γερμανοί εισβάλλουν στην Πολωνία και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος αρχίζει.

P.Schmidt, G. Friedemann, P. Keres, I. Raud, J. Turn

Οι Άγγλοι αμέσως τα μαζεύουν και παίρνουν το πρώτο πλοίο για την Ευρώπη, ενώ οι αρχηγοί των αποστολών της Γαλλίας και της Πολωνίας, ο Alekhine και ο Tartakower συναντιόνται στο μπαρ του ξενοδοχείου, τοποθεσία που επέλεξε ο Alekhine, για να συζητήσουν την στάση τους.

"Savielly Grigorievich, γνωρίζεις πως πάντα ήμουν πιστός στη γενέτειρα μου, που είναι και δική σου γενέτειρα. Όμως οι Μπολσεβίκοι με ανάγκασαν να αναζητήσω καταφύγιο στη Γαλλία και τη Γαλλία πρέπει να σκεφτώ τώρα. Δε θεωρώ ότι πρέπει να αρνηθούμε ένα ματς με τους Γερμανούς. Είμαστε όλοι γνωστοί με τους Γερμανούς σκακιστές και δεν είναι αυτοί υπεύθυνοι για τα γεγονότα στην Ευρώπη. Άλλωστε, σκοπεύω να καταταγώ στον Γαλλικό Στρατό μόλις πατήσω το πόδι μου στο Παρίσι."

Ο Alekhine βέβαια είχε αποφύγει να πολεμήσει στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο όταν ήταν νέος και υγιής και ήξερε πως τυχόν κατάταξη του τώρα θα είχε απλώς συμβολικό χαρακτήρα. Εκτός αυτού, έκανε μάλλον λάθος ως προς τις πολιτικές προτιμήσεις των μελών της Γερμανικής αποστολής. Με την εξαίρεση του P. Michel, οι υπόλοιποι δεν έκρυβαν τα θετικά τους αισθήματα για τον Χίτλερ, με προεξέχοντα τον Αυστριακό Albert Becker, που μάλιστα έπαιξε ενεργό ρόλο στο παρασκήνιο της Αυστριακής προσάρτησης - του περιβόητου Anschluss - ένα χρόνο νωρίτερα.

"Είμαι σίγουρος πως η Γαλλία θα σε ευγνωμονεί γι αυτήν την ενίσχυση Alexander Aleexandrovich", του απάντησε ο Tartakower εισπράττοντας ένα σκοτεινό βλέμμα από τον Alekhine.

O Tartakower χαμογέλασε, "Έχεις δίκιο που προσφέρεις τις υπηρεσίες σου στο κράτος. Σκοπεύω να σε μιμηθώ".

"Και σε ποιο κράτος έχετε σκοπό να προσφέρεται τις υπηρεσίες σας? Φαντάζομαι πως υπάρχουν πολλά υποψήφια", του ανταπάντησε ο Alekhine. O Tartakower παραδέχτηκε πως αυτό ήταν ένα καλό ερώτημα.

"Έχεις δίκιο. Είμαι ανεπιθύμητος στη γενέτειρά μου, η χώρα που με φιλοξένησε τόσο θερμά έχει ενωθεί με τους Ναζί, ενώ η Πολωνία βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση, πιθανότατα έχει ήδη καταληφθεί. Ίσως αναγκαστώ να ενωθώ μαζί σου κάτω από την τρικολόρ".

"Χωρίς παρεξήγηση, αλλά δε νομίζω πως ο Γαλλικός Στρατός δέχεται Εβραίους", είπε βιαστικά ο Alekhine, λες και περίμενε να αδράξει την ευκαιρία να υπενθυμίσει στον Tartakower την καταγωγή του.

Ο Tartakower σηκώθηκε. "Ο Αυστριακός Στρατός με είχε καλωσορίσει στις τάξεις του και ο αντισημιτισμός τους ήταν χειρότερος από αυτόν των Γάλλων. Μου φαίνεται πως έχεις αποκτήσει κακές συνήθειες παίζοντας σε τουρνουά των Ναζί".

Ο Alekhine, ασυνήθιστος σε τέτοια κριτική υποχώρησε, "Έχεις δίκιο Savielly. Το στρατιωτικά σου ανδραγαθήματα είναι πασίγνωστα ενώ τα δικά μου ανύπαρκτα. Σε παρακαλώ κάθισε κάτω. Δεν παίζω στη Γερμανία επειδή συμφωνώ με τους Ναζί, απλά παίζω. Σου υπενθυμίσω πως η σύζυγός μου, Grace, είναι Εβραία". Ναι ο Tartakower θυμήθηκε την Grace, μια ηλικιωμένη Νεοϋορκέζα Εβραία, και αναρωτήθηκε τί σόι ζωή περνάει μαζί με αυτόν τον μεθύστακα εγωκεντρικό Ρώσο, ακόμα κι αν σε ένα πολύ στενό πεδίο της ζωής αυτός ήταν ιδιοφυΐα.

"Εμείς οι σκακιστές, Savielly, είμαστε υπεράνω της πολιτικής όπως και υπεράνω του εμπορίου. Γι αυτό πρέπει να παίξουμε κανονικά με τους Γερμανούς. Είμαστε στην Αργεντινή. Ας διασκεδάσουμε αυτό το διάλειμμα από τις ευρωπαϊκές συμφορές", είπε ο Alekhine και γέμισε το ποτήρι του.

"Η ομάδα της Πολωνίας δε θα παίξει με τους Γερμανούς κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Περιμένω να πεις το ίδιο για την ομάδα της Γαλλίας!".

"Πολιτική, πολιτική, Savielly. Εμείς είμαστε προετοιμασμένοι για τον αγώνα. Δε νομίζω ότι μπορώ να πάρω τέτοια απόφαση για όλη την ομάδα".

"Άκου Alexander, αν σου έχει μείνει λίγο μυαλό θα πας σπίτι και θα πάρεις την Grace στην Αγγλία ή σε μια ουδέτερη χώρα".

"Δε θα αποχωριζόταν ποτέ το σπίτι της. Εκτός αυτού δεν κινδυνεύει καθόλου όσο βρίσκεται υπό την προστασία μου".

"Ένα αμερικάνικο ή βρετανικό διαβατήριο θα ήταν καλύτερη δικλίδα ασφαλείας, αλλά αυτό είναι δικό σου θέμα. Το σημαντικό τώρα είναι να μην παίξουμε με τους Γερμανούς. Και αυτό δεν το διαπραγματεύομαι. Έχω επιρροές μέσα στη Γαλλική ομάδα και θα τις χρησιμοποιήσω".

Του Alekhine δεν του άρεσε να του λένε τί πρέπει να κάνει, αλλά δεν είχε και πολλές επιλογές. "Θα τους μεταφέρω την απόφαση σου, ίσως την καταλάβουν καλύτερα από μένα"

Τέλος πρώτου μέρους

(επόμενο)