Correspondence Chess I - Εισαγωγικά

Δίσταζα να αρχίσω μια σειρά αναρτήσεων σε σχέση με το σκάκι δι αλληλογραφίας όπως παίζεται στη σύγχρονη εκδοχή του, θεωρώντας πως ενδιαφέρει ελάχιστα. Οι Έλληνες ενεργοί παίκτες - τουλάχιστον στα επίσημα τουρνουά της ICCF - είναι μετρημένοι στα δάχτυλα, ενώ και στο παρελθόν αν δεν κάνω λάθος, το παραδοσιακό σκάκι δι αλληλογραφίας μέσω ταχυδρομείου δεν ήταν ποτέ δημοφιλές στα μέρη μας. Παρόλα αυτά, με έκπληξή μου μερικοί συμπαίκτες μου στα τουρνουά της Αθηνάς μου είπαν πως θα τους ενδιέφερε να διαβάσουν κάτι ανάλογο - μου το είπαν πάνω από δύο άνθρωποι που τους θεωρώ κρίσιμη μάζα για ένα μπλογκ σαν και αυτό. Επίσης, πολλές φορές τα σχόλια που ακούω για το πώς χρησιμοποιεί ο κόσμος τις σκακιστικές μηχανές μου διαλύουν το νευρικό σύστημα και μου δίνεται η δυνατότητα να βγάλω το άχτι μου σε αυτά τα άρθρα εξηγώντας με τις μέτριες γνώσεις μου πάνω στο αντικείμενο έστω κάποια βασικά πράγματα. Αυτό δε σημαίνει ότι τα σημειώματα αυτά θα καταλήξουν - ή καταντήσουν - να είναι ένας τεχνοκρατικός μονόλογος πάνω στα engines. Ελπίζω να έχουν και λίγο σκάκι μέσα, αλλά - όπως συνηθίζεται στο μπλογκ αυτό - και λίγη ιστορία. Αραιά και που, θα βάζω και μερικές θέσεις προς ανάλυση στις οποίες θα επιτρέπεται - έως και επιβάλλεται - η χρήση engine, μήπως θελήσει κάποιος να προσπαθήσει να ασχοληθεί και πρακτικά με το ζήτημα.

Υποχρεωτικά πρέπει να ξεκινήσουμε κάνοντας έναν σαφή και σημαντικό διαχωρισμό. Το σκάκι δι αλληλογραφίας χωρίς τη χρήση σκακιστικών μηχανών δεν έχει καμία σχέση με αυτό που παίζεται στις επίσημες διοργανώσεις της παγκόσμιας ομοσπονδίας, στις οποίες δεν απαγορεύεται απολύτως τίποτα ως βοήθημα. Το μόνο πράγμα που απαγορεύεται είναι η δημοσιοποίηση παρτίδας που δεν έχει τελειώσει ακόμα. Η βοήθεια ανθρώπων είναι αυτή που απαγορεύεται - όσο μπορεί να ελεγχθεί κάτι τέτοιο - και όχι η χρήση οποιουδήποτε λογισμικού, οποιασδήποτε βάσης δεδομένων και οποιουδήποτε βιβλίου. Ο όρος Corr που θα χρησιμοποιώ από δω και μπρος θα σημαίνει αυτό το σκάκι και όχι το παραδοσιακό. Υπάρχουν αρκετοί servers στους οποίους απαγορεύεται η χρήση engines, αλλά όπως και σε όλα τα πράγματα, αν ένας κανόνας είναι αδύνατο να επιβληθεί, είναι λίγο γελοίες οι απόπειρες διατήρησής του. Στους δύο σημαντικότερους servers που παίζεται Corr, σε αυτόν της παγκόσμιας ομοσπονδίας ICCF αλλά και στον LSS server, οι παρτίδες παίζονται με χρήση μηχανών. Στον δεύτερο υπάρχουν και τουρνουά στα οποία απαγορεύεται και επειδή ακριβώς εκεί όντως κανείς δε χρησιμοποιεί, αφού έχει τα κανονικά τουρνουά για να παίξει κανονικό Corr, κανείς δεν κλέβει. Αν κάποιος θέλει να παίξει Correspondence σκάκι χωρίς μηχανές, θα του πρότεινα να το κάνει εκεί για να μην έχει πάντα την υποψία ότι κάποιος τον κοροϊδεύει. Όπως μπορεί να αντιληφθεί ο καθένας, το να παίζεις αναλύοντας με το χέρι ενάντια σε κάποιον που αναλύει με το μηχανάκι, είναι πολύ κρίμα και στερείται νοήματος.

Το φυσικό ερώτημα που προκύπτει μετά από όλα αυτά - ένα ερώτημα το οποίο καλούμαι συνεχώς να απαντώ σε σκακιστές που με ρωτούν - είναι το γιατί λέμε ότι παίζουμε εμείς αφού παίζουν οι μηχανές. Οι περισσότεροι πιστεύουν πως στο Corr, ένας παίκτης παίζει απλώς αυτό που του δίνει ως πρώτη επιλογή το μηχανάκι του. Οι πιο "προχωρημένοι" - και επίσης ταξικά τοποθετημένοι - δηλώνουν ότι προφανώς θα κερδίσει αυτός που έχει πιο ισχυρό υπολογιστή. Δυσκολεύονται να πιστέψουν μάλιστα ότι εγώ παίζω απλώς με έναν i7 τετραπύρηνο της σειράς, πόσο μάλλον το ότι κάποιες παρτίδες τις "μεταφέρω" μερικές φορές και σε έναν netbook της συμφοράς, όταν καταλαβαίνω πως για αυτές τις θέσεις, το καλό hardware δεν έχει να μου προσφέρει τίποτα. Ελπίζω πως στη συνέχεια των άρθρων αυτών - και μέσα από παραδείγματα - θα γίνει φανερό το ότι η πραγματικότητα απέχει παρά πολύ από αυτό το σχήμα σκέψης.

Όταν άρχισα να παίζω Corr, τον Σεπτέμβριο του 2013, ως πρώτο βήμα κατανόησης του κόσμου αυτού, κατέβασα παρτίδες κορυφαίων παικτών - σύγχρονων αφού είχα ήδη στην κατοχή μου συλλογές παλαιών παρτίδων από την εποχή όμως που δεν υπήρχαν engines ή ήταν ακόμη πολύ αδύναμα. Προχώρησα σε κάτι που μου φάνηκε πολύ λογικό τότε. Έβαλα τις παρτίδες σε engines για να δω το περιβόητο - έγινε και feature στην καινούρια Chessbase μαθαίνω - Engine Correlation σε τί επίπεδα κυμαίνεται.. Engine Correlation είναι ένας όρος που απλώς μας δίνει το ποσοστό των κινήσεων ενός παίκτη που ταυτίζεται με την πρώτη ή και τη δεύτερη επιλογή μιας μηχανής. Η μόνη χρήση του από το γενικό σκακιστικό πληθυσμό σήμερα είναι το να προσπαθεί να εντοπίσει "κλέφτες" στα κανονικά τουρνουά. Θλιβερό αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα. Κάνοντάς το συστηματικά αυτό για μία εβδομάδα περίπου κατέληξα στα απρόσμενα για μένα - τότε - εξής αποτελέσματα: 1ον) Τα ποσοστά ταύτισης των κινήσεων των κορυφαίων παικτών με τα engines είναι εντυπωσιακά χαμηλά όταν παίζουν ισάξιοι παίκτες μεταξύ τους και όσο η παρτίδα παραμένει ισόρροπη. Όταν κάποιος αποκτούσε πλεονέκτημα στη θέση, το ποσοστό εκτοξευόταν μέχρι να φτάσουμε στα φινάλε όπου έπεφτε και πάλι χαμηλά. 2ον) Ένα engine έδινε διαφορετικές πρώτες επιλογές σε ένα Depth A από ότι σε ένα Depth B σε πολύ μεγάλο βαθμό, ακόμα και αν τα Α και Β ήταν σχετικά κοντά μεταξύ τους. 3ον) Τα engines μεταξύ τους σε ισορροπημένες θέσεις είχαν τεράστιες διαφορές ως προς την Principal Variation τους, διαφορές που ελαχιστοποιούνταν όσο η μία πλευρά ή η άλλη αποκτούσαν πλεονέκτημα στη θέση.

Πολύ γρήγορα από το πρώτο συμπέρασμα αυτής της διαδικασίας έφτασα σύντομα στο σημείο να καταλάβω πως ένας ισχυρός παίχτης Corr παίζει πολύ ισχυρότερα από μια σκακιστική μηχανή. Τα άλλα δύο συμπεράσματα με οδήγησαν σε μια άβολη κατάσταση, κατά την οποία έπρεπε κάθε φορά που κάποιος σκακιστής στα τουρνουά μου έλεγε πως ο υπολογιστής δίνει την Α κίνηση στην τάδε θέση, να κάνω προσπάθειες για να μην ρωτώ συνεχώς ι) ποιό engine, ιι) με ποιές ρυθμίσεις και ιιι) σε ποιό depth. Όλα μπερδεύτηκαν ακόμα περισσότερο όταν συνειδητοποίησα πώς εκτός του να βάζει κανείς μια θέση και να αφήνει τον υπολογιστή για ώρα μέχρι να καταλήξει σε μία κίνηση (και σε μία Principal Variation) ή σε x προτάσεις (1η επιλογή, 2η επιλογή κ.ο.κ.) και αντίστοιχο αριθμό βαριαντών, εκτός δηλαδή από αυτό που ονομάζουμε Infinite Analysis Mode, υπάρχουν και άλλοι τρόποι ανάλυσης θέσεων - αυτό που πολλοί ισχυροί OTB (over the board, κανονικό σκάκι δηλαδή) παίκτες ονομάζουν "βοηθάω τον υπολογιστή".

Οι τεχνικές με τις οποίες μπορεί κανείς να "βοηθήσει" τον υπολογιστή, τα εργαλεία που έχουν φτιαχτεί για να αυτοματοποιούν κομμάτια αυτής της διαδικασίας - όπως το περιβόητο IDEA Module που υπάρχει στο λογισμικό Aquarium, άλλες τεχνικές με τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιηθούν οι προτάσεις μιας μηχανής για να "βοηθήσουν" μία άλλη (π.χ. Carouseling), τεχνικές εντοπισμού φρουρίων (fortresses), ο ορισμός της έννοιας βαριάντα-τούνελ (Tunnel Variation), η ανάλυση Monte-Carlo και πολλά ακόμα, άνοιξαν έναν καινούριο θαυμαστό κόσμο για μένα και εν πολλοίς εξήγησαν το πώς γίνεται η διασπορά των παιχτών στις περιοχές rating. Είναι προφανές πως για να προχωρήσει  κανείς στο σύγχρονο Corr πρέπει να καταλάβει το τί σημαίνουν και πώς λειτουργούν όλα αυτά και να μάθει να χρησιμοποιεί τα εργαλεία με τον σωστό τρόπο. Επίσης, πρέπει να ξέρει να συντηρεί βάσεις δεδομένων παρτίδων - και εδώ υπάρχουν πολλές σχολές ως προς το πόσες σε αριθμό διακριτές βάσεις πρέπει να είναι αυτές αλλά και τη σχέση ποιότητας/ποσότητας των παρτίδων που περιέχουν -, να φτιάξει ένα ρεπερτόριο ανοιγμάτων τέτοιου επιπέδου που μπροστά του τα ρεπερτόρια των σκακιστών της super-elite ωχριούν (με την επισήμανση βέβαια πως αυτοί τα μαθαίνουν απ έξω, κάτι αφάνταστα δύσκολο) και να τηρεί απαρέγκλιτα μια σειρά επαναλαμβανόμενων ελέγχων για να μην κάνει κάτι που ακούγεται αστείο, αλλά συμβαίνει αρκετά συχνά. Να μην αναλύει δηλαδή λάθος θέση!

Όλα αυτά σταδιακά έχω σκοπό να τα αναπτύξω στη συνέχεια, αλλά πρώτον, αυτή η εισαγωγή ήδη έχει ξεχειλώσει αρκετά και δεύτερον, μπορεί οι λίγοι αναγνώστες αυτού του μπλογκ να ζητήσουν να μην ολοκληρωθεί αυτό το βασανιστήριο. Ως κατακλείδα του παρόντος, ας βάλουμε μια θεσούλα για ορεκτικό.

Θέση Corr #1

Τα μαύρα είναι καλύτερα και έχουν την κίνηση. Ψάχνουμε σχέδιο νίκης.

(συνεχίζεται)