Παράλληλες Αναλύσεις ΙΙΙ - Tal-Botvinnik 1960

(Ι - Σάντα Μόνικα 1966)

(ΙΙ - Μινιόν 1987)

Mikhail Tal - Mikhail Botvinnik

WCh Match, Moscow (5), 1960

1.e4 c6 2.d4 d5 3.Nc3 dxe4 4.Nxe4 Bf5

Tal: Η πιο ήσυχη συνέχεια. Συναντώνται επίσης το 4...Nd7 ακολουθούμενο από 5...Ngf6, όπως και το απευθείας 4...Nf6. Στην πρώτη περίπτωση μετά από 5.Nf3 Ngf6, ο μαύρος λευκοτετράγωνος αξιωματικός μένει μέσα και ο μαύρος παίζει τελικά e6. Έτσι το θεωρητικό πλεονέκτημα της Κάρο-Καν σε σχέση με τη Γαλλική εξαφανίζεται. Στο 4...Nf6 5.Nxf6+ ο μαύρος έχει δύο επιλογές. Το 5...exf6 προσφέρει στα λευκά την πλειονότητα στην πτέρυγα της βασίλισσας και καθαρό πλεονέκτημα, ενώ το 5...gxf6 είναι πιο φιλόδοξο, χαλάει όμως την πιονοδομή του μαύρου. Πάντα πίστευα πως ο λευκός έχει εύκολο παιχνίδι σε αυτές τις συνέχειες και πως το 4...Bf5 που αναπτύσσει τον αξιωματικό με τέμπο είναι η σωστή κίνηση.

5.Ng3

Tal: Εδώ υπάρχει και το γκαμπί 5.Bd3!? Qxd4 6.Nf3 Qd8 7.Qe2 με ανάπτυξη για το πιόνι, το οποίο αξίζει την προσοχή μας.

5...g6 6.N1e2

Tal: Μια συνέχεια που "ενοχλεί" το μάτι αφού ο λευκός μπλοκάρει τον λευκοτετράγωνο αξιωματικό του. O Smyslov στην τρίτη παρτίδα του ματς με τον Botvinnik το 1958 έπαιξε 6.h4 h6 7.Nf3 Nd7 8.Bd3 ικανοποιημένος με ένα μικρό πλεονέκτημα στον έλεγχο του κέντρου, όμως τελικά ο μαύρος βρήκε τρόπο να ισοφαρίσει. Αρκετές πιο πρόσφατες παρτίδες - Tal-Keres, Δεύτερη Σπαρτακιάδα, Μόσχα 1959 και Gligoric-Petrosian, Τουρνουά Διεκδικητών, Bled 1959 - έδειξαν πως αν ο λευκός αναπτυχθεί φυσιολογικά δεν καταφέρνει τίποτα. Η ιδέα πίσω από το 6.N1e2 είναι προφανής. Να τοποθετήσει τον ίππο στο f4 και τον αξιωματικό στο c4. Ο μαύρος αργά ή γρήγορα θα πρέπει να αναπτυχθεί και αναγκαστικά θα παίξει e6 και στη συνέχεια να μετράει μια πιθανή θυσία κομματιού σε αυτό το τετράγωνο σε κάθε του κίνηση.

Botvinnik: Συνήθως ο ίππος μεταφέρεται στο f4 μέσω του h3, όμως δεν αλλάζει κάτι σημαντικό με το N1e2.

6...e6

Tal: Ο Botvinnik προφανώς δεν είχε κάτι έτοιμο σε αυτή η συνέχεια καθώς σκέφτηκε 20 λεπτά εδώ. Στην 7η και στην 9η παρτίδα του ματς προτίμησε το 6...Nf6. Μετά το 6...e6 κατά τη γνώμη μου τα λευκά στέκονται καλύτερα.

7.h4

Tal: Στην παρτίδα Ragozin-Flohr, Μόσχα 1936, ο λευκός έπαιξε 7.Nf4 μετά το οποίο ήρθε το 7...Qh4 και ο λευκός γρήγορα απέκτησε σοβαρό πλεονέκτημα. Αν ο λευκός καταφέρει να αλλάξει τον ίππο αυτό με τον μαυροτετράγωνο αξιωματικό του μαύρου θα είναι πολύ καλύτερος καθώς ο μαυροτετράγωνος αξιωματικός του θα κυριαρχεί. Αντιθέτως τυχόν ανταλλαγή αυτού του ίππου με τον λευκοτετράγωνο του μαύρου δεν προσφέρει τίποτα λόγω της πολύ σταθερής πιονοδομής c6-e6-g6 του μαύρου που περιορίζει τη δράση του αξιωματικού του f1. Απέρριψα το 7.Nf4 λόγω του 7...Bd6 8.h4 Qc7, όπου η βασίλισσα τοποθετείται σε πολύ καλό τετράγωνο με τέμπο. Είδα τη συνέχεια 9.h5 Bxf4 10.hxg6 Bxg3 11.Rxh7!, όμως δεν είδα κάτι πειστικό στο 9...Bxc2 καθώς ούτε το 10.Qxc2 Bxf4, ούτε το 10.Nxe6 fxe6 11.Qxc2 Bxg3 φαίνονται καλά. Μετά την παρτίδα βρήκα το 10.Qg4!...

...μετά το οποίο ο λευκός για το πιόνι βγάζει μια θέση πλούσια σε δυνατότητες. Π.χ.10...f5 11.Qf3 ή 10...Kf8 11.h6 Nxh6 12.Rxh6 gxh6 13.Nfh5 με δυνατή επίθεση, ενώ στο 11...g6 υπάρχει το απλό 12.Qf3.

Αυτός ήταν και ο λόγος που στη συνέχεια του ματς ο Botvinnik απέφυγε το 6...e6 παίζοντας 6...Nf6, όπου μετά το 7.Nf4 πολύ ισχυρό είναι το 7...e5 8.dxe5 Qxd1+ 9.Kxd1 Ng4.

Πίσω στην παρτίδα τώρα, το ό,τι προηγήθηκε το h4 του Nf4 δεν έπαιξε κανένα ρόλο.

Botvinnik: Σημαντική λεπτομέρεια είναι το ότι στο 7.Nf4 Bd6 8.h4 Qc7 απειλείται ο ίππος του f4. Από την άλλη τώρα βρίσκω το χρόνο να ανοίξω το παράθυρο του h7.

7...h6 8.Nf4 Bh7 9.Bc4

Tal: Κάνοντας αμέσως γνωστές τις προθέσεις μου. Πιο συνετό μοιάζει το 9.c3 μετά το οποίο ο λευκός δεν ανησυχεί πια, τόσο για το πιόνι στο c2 όσο και στο d4. Εγώ όμως δεν ήθελα να σπαταλήσω αυτό το τέμπο.

9...Nf6

Tal: Το πιο ακριβές. Πιο αδύνατο είναι το 9...Nd7 10.0-0 με την απειλή 11.Bxe6 fxe6 12.Nxe6 που δύσκολα πιάνεται.

10.Qe2

Tal: Εδώ σκέφτηκα πολύ πάνω στις συνέπειες του 10.0-0 Bd6 11.Nxe6 αποφασίζοντας τελικά να μην το παίξω. Αργότερα στο σπίτι κατέληξα στο ότι η θυσία αυτή είναι σωστή, όπως φάνηκε και στην 9η παρτίδα του ματς. Στο ενδιάμεσο όμως τη μελέτησε και ο Botvinnik. Εδώ προσπάθησα να παρασύρω τον μαύρο στο 10...Qxd4 μετά το οποίο οι θυσίες στο e6 δε δουλεύουν, όμως το 11.0-0 Ne4 12.Be3 δίνει μεγάλο στρατηγικό πλεονέκτημα για το πιόνι. Ο Botvinnik όπως και σε όλη τη διάρκεια του ματς απέφυγε τις περιπλοκές. Σε αυτήν την περίπτωση η απόφασή του ήταν σωστή καθώς μετά την επόμενη κίνηση του μαύρου, οι απειλές στο e6 παύουν να έχουν νόημα.

Botvinnik: Στην 9η παρτίδα ο Tal έπαιξε 10.0-0 εξίσου ακίνδυνο για τα μαύρα. Τελικά ο Tal δεν κατάφερε να δείξει πλεονέκτημα σε αυτή τη βαριάντα της Κάρο-Καν.

10...Bd6

Tal: Σαν κανόνας, οι θυσίες σαν κι αυτή για την οποία μιλάμε (στο e6) έχουν ένα βασικό σκοπό - να κρατήσουν τον μαύρο βασιλιά στο κέντρο της σκακιέρας. Στις περιπλοκές όμως πρέπει να προσέξει κανείς και το δικό του βασιλιά. Έτσι αν ο λευκός παίξει βιαστικά 11.Bxe6? 0-0!, η θέση του θα ήταν χωρίς ελπίδες και τα τακτικά στη στήλη e θα γυρνούσαν μπούμερανγκ. Άρα όλο το σχέδιο του λευκού στο άνοιγμα έχει αποτύχει και η επόμενη κίνηση αποτελεί αποδοχή αυτής του της αποτυχίας.

11.Be3

Tal: Ο αξιωματικός πρέπει να αναπτυχθεί καθ αυτόν τον τρόπο καθώς το τετράγωνο d2 πρέπει να μείνει ελεύθερο ώστε να υποστηρίζει η βασίλισσα το πιόνι c2. Τώρα ο λευκός ελπίζει σε μια θέση με ανάποδα ροκέ, όπου το ήδη παιγμένο h4 θα του δώσει ταχύτητα στην επίθεσή του.

Botvinnik: Το 11.Bxe6 καταρρίπτεται από το 11...0-0. Π.χ. 12.Bb3 Re8 13.Be3 Bxf4. Το 11.c3 Nbd7 12.Bxe6?! παίχτηκε στην παρτίδα Keres-Olafsson (1961). Παρόλο που μετά το 12...fxe6 ο μαύρος δεν είχε προβλήματα, το 12...0-0! 13.Bxd7 Nxd7 ήταν πολύ ισχυρότερο με αρκετό αντάλλαγμα για το θυσιασμένο πιόνι.

11...Nbd7

Tal: Εδώ φυσικά ο μαύρος δεν πρέπει να πάει για το πιόνι με 11...Bxf4 12.Bxf4 Qxd4 λόγω του 13.Be5. Αντ αυτού ολοκληρώνει ήρεμα την κινητοποίηση των δυνάμεών του.

12.Ngh5

Tal: Προετοιμάζοντας το σκηνικό της επίθεσης μετά από ενδεχόμενο μικρό ροκέ του μαύρου: 12...Nxh5 13.Nxh5 0-0 14.g4 Nf6 15.Nxf6+ Qxf6 16.g5. Εδώ ο Botvinnik επέλεξε την καλύτερη συνέχεια.

12...Nxh5 13.Nxh5

Tal: Τώρα πια είναι προφανές πως ο μαύρος σκοπεύει να κάνει μεγάλο ροκέ, οδηγώντας την παρτίδα σε μια ήσυχη θέση που ταιριάζει στο στυλ του. Απογοητευμένος από αυτήν την εξέλιξη, προσπάθησα να οξύνω τη θέση παίρνοντας ρίσκα στην πτέρυγα του βασιλιά.

Botvinnik: Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς το γιατί ο Tal θεωρούσε τη θέση αυτή πλεονεκτική. Μετά το "φυσικό" 13...0-0 ο λευκός έχει πιθανότητες επίθεσης στην πτέρυγα του βασιλιά. Αλλά ο μαύρος βρίσκει μια άλλη δυνατότητα.

13...Rg8

Botvinnik: (!) Αυτή η παρτίδα εισήγαγε το τρόπο αυτό υποστήριξης του g7 πιονιού στη σκακιστική πρακτική. Ο μαύρος θα κάνει μεγάλο ροκέ και δεν έχει να ανησυχεί για κάτι καθώς και ο λευκός μόνο στην πτέρυγα της βασίλισσας μπορεί να κάνει ροκέ.

14.g4

Tal: Μια ακόμα απόπειρα να κρατήσω τον μαύρο βασιλιά στο κέντρο. Αν καταφέρουν τα λευκά μετά το επερχόμενο g5 να υποχρεώσουν τα μαύρα να φάνε hxg5, μετά το Bxg5 θα έχουν καταφέρει τον στόχο τους. Δυστυχώς η παράξενη τοποθέτηση του λευκού ίππου δίνει τη δυνατότητα στα μαύρα να ολοκληρώσουν την ανάπτυξή τους με ασφάλεια.

14...Qc7 15.g5 Bg6

Tal: (!) Πολύ ισχυρό! Τώρα τα λευκά δεν έχουν 16.gxh6 λόγω του 16...Qa5+. Ενδιαφέρουσες περιπλοκές θα προέκυπταν μετά από 15...Be4 16.Rg1! Bh2 17.Bf4 Qa5+ 18.Bd2 Qc7 και αν 18...Qf5 19.Ng3 Qh3 20.Nxe4 Bxg1 21.0-0-0 Bh2 22.g6! με υπεραρκετό αντάλλαγμα για τη διαφορά.

Η παγίδα που βάζει το 15...Bf5 - έτσι ώστε στο 16.gxh6 gxh6 17.Bxh6 Bg4 18.Rg1 να υπάρχει 18...Qa5+(xh5) - θα αντιμετωπιζόταν με τη μανούβρα 16.0-0-0 0-0-0 17.Ng3! όπου βελτιώνεται ο ίππος με τέμπο και στο 17...Bxg3 18.fxg3 Qxg3 19.Rdg1 +/-. Το σωστό τετράγωνο για τον αξιωματικό είναι το g6.

Botvinnik: Κρατάει το 16.gxh6 λόγω του 16...Qa5+

16.O-O-O O-O-O

Botvinnik: Και τώρα το h6 πιόνι υποστηρίζεται, αφού στο 17.gxh6 gxh6 18.Bxh6 ακολουθεί 18...Rh8. Ο ίππος στο h5 είναι εκτός παιχνιδιού και ο λευκός υποχρεώνεται να δαπανήσει ενέργεια για να τον βελτιώσει.

17.Ng3

Tal: Ο λευκός παίζει αυτόματα και δεν απειλεί τίποτα. Ισχυρότερο ήταν το 17.Bd3 που προτείνει ο Ragozin αν και πάλι μετά από 17...Bxd3 18.Rxd3 g6 19.Ng3 hxg5! 20.Bxg5 f6 ή 20.hxg5 f5!

21.gxf6 Nxf6 22.Bg5 Bf4+ ο μαύρος δεν έχει να φοβάται τίποτα. Στην παρτίδα η πρωτοβουλία περνάει στα χέρια του μαύρου.

17...hxg5

Tal: Φυσικά τα h5 και g6 πρέπει να εμποδιστούν. Τώρα αν 18.hxg5 ο μαύρος μπορεί να αποδεχθεί τη θυσία πιονιού με 18...Bxg3 19.fxg3 Qxg3 με ασφαλή θέση λόγω του πολύ δυνατού αξιωματικού στο g6.

18.Bxg5

Botvinnik: Αν 18.hxg5 ο μαύρος έχει το ευχάριστο δίλημμα μεταξύ του 18...Bxg3 και του 18...Rh8.

18...Bf4+

Tal: Αναζητώντας νέες απλοποιήσεις.

19.Bxf4

Tal: 19.Kb1 Bxg5 20.hxg5 Qf4 21.Qe3 Qxe3 22.fxe3 e5 =/+

Botvinnik: 19.Kb1 Bxg5 20.hxg5 και το g5 πιόνι είναι αδύνατο.

19...Qxf4+ 20.Qe3

Tal: Ο λευκός βολεύεται με την αλλαγή των βασιλισσών στο e3 καθώς στην περίπτωση αυτή θα δυναμώσει το d4 ενώ θα ανοίξει και η στήλη f υπέρ του. O Botvinnik εκτιμά σωστά την κατάσταση και προσφέρει μια άλλη εκδοχή της ανταλλαγής βασιλισσών, παίζοντας...

20...Qh6

Tal: (!) Ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς πως η αμυντική κίνηση 13...Rg8 θα τοποθετούσε τον πύργο σε τέτοια θέση ώστε μετά την αλλαγή των βασιλισσών στο h6 - που ο λευκός αργά ή γρήγορα θα υποχρεωθεί να κάνει - να παίξει τόσο ενεργό ρόλο. Θα πιέσει το h πιόνι από τα πλάγια και έτσι δεν χρειάζεται ανοιχτή τη στήλη h. Ακολούθως θα μεταφέρει τον ίππο του d7 μέσω του d5 στο f4. Μια τυχόν ανταλλαγή αυτού του ίππου με τον λευκό αξιωματικό δεν τον φοβίζει καθώς ο αξιωματικός του g6 έχει καλύτερη κινητικότητα από τον ίππο του g3 και προφανώς το φινάλε θα είναι υπέρ του μαύρου. Δεν ήθελα να περιμένω στοϊκά την πραγματοποίηση όλων αυτών και έτσι μετά από 15 λεπτά σκέψης αποφάσισα να ξεκινήσω αντεπίθεση με στόχο τα πιόνια του μαύρου στην πτέρυγα του βασιλιά.

Botvinnik: Μια απαραίτητη φινέτσα! Αν ο μαύρος άλλαζε στο e3, η θέση του λευκού θα ήταν καλύτερη. Τώρα μετά την αναπόφευκτη αλλαγή στο h6 και το άνοιγμα της στήλης g, τα αδύναμα πιόνια του λευκού στις f και h του προκαλούν σοβαρά προβλήματα.

21.Bd3

Tal: Κάλλιο αργά παρά ποτέ! Ο μαύρος αξιωματικός του g6 είναι πολύ ενοχλητικός. Ταυτοχρόνως ο λευκός απομακρύνει τον αξιωματικό από τη σφαίρα επιρροής του μαύρου ίππου και έτσι ένα πιθανό Nb6 δεν έρχεται με τέμπο.

21...Bxd3

Tal: Ο μαύρος πιστεύει πως οι αδυναμίες του λευκού θα μετρήσουν περισσότερο στο φινάλε.

22.Rxd3 Nb6 23.Qxh6

Botvinnik: Αλλιώς θα ακολουθούσε Nd5-f4.

23...gxh6 24.Rf3

Tal: Όλο το νόημα της ιδέας του λευκού. Ο πύργος είναι πιο ενεργητικός στην τρίτη γραμμή. Αν ο μαύρος κουνήσει το f πιόνι του θα αδυνατίσει το e6 δίνοντας τύχες ισοπαλίας στα λευκά στο φινάλε που παραμένει βέβαια πλεονεκτικό για τα μαύρα.

Botvinnik: Προκαλώντας το f5 για να βρει αντιπαιχνίδι.

24...f5

Tal: Εμποδίζοντας το Rf6.

25.Re1 Rd6

Tal: Δεν πέφτει βέβαια στην παγίδα 25...Rg6? 26.h5 Rf6 27.Ne4! ακολουθούμενο από Nc5.

26.c3 Rg4

Tal: Και τώρα αρχίζουν τα δυσάρεστα.

27.Ne2

Tal: Προσπαθώντας να μεταφέρει τον ίππο σε καλύτερο τετράγωνο. Αλλά...

Botvinnik: (!) Μοναδικό. Ο μαύρος βέβαια πρέπει να αποφύγει τη βαριάντα 27...Rxh4 28.Nf4 Kd7 29.Ng6 Rh2 30.Nf8+ Ke7 31.Rxf5.

27...Nd5

Tal: (!) Η θέση του μαύρου είναι πολύ πλεονεκτική - ο ίππος είναι άψογα τοποθετημένος. Δεν διανοήθηκε να επιτρέψει στον λευκό να οξύνει τη θέση με 27...Rxh4 28.Nf4 Kd7 29.Ng6 (29.Nd3 επίσης πολύ καλό) Rh2 30.Nf8+ Ke7 31.Rxf5. Ο Botvinnik προτιμά ένα ήσυχο φινάλε και έχει δίκιο.

28.Rh1

Tal: Καταδεικνύοντας τη δύναμη της προηγούμενης κίνησης του μαύρου!

28...Rd8

Tal: Ο πύργος δεν έκανε τίποτα στο d6 και ο μαύρος τον αποσύρει προς καλύτερα τετράγωνα.

29.Rg3 Rxg3

Tal: Μάλλον ο καθαρότερος τρόπος να ενδυναμώσει τη στρατηγική του υπεροχή. Ο λευκός θα συνεχίσει να έχει μια αξιοσημείωτη αδυναμία (g3) εναντίον της οποίας θα συγκεντρωθούν οι δυνάμεις του μαύρου. Άλλες συνέχειες (π.χ. 29...Rf8) ήταν πιθανές όμως η κίνηση της παρτίδας είναι η πιο λογική.

Botvinnik: Βελτιώνει την πιονοδομή του λευκού, όμως απέρριψα το 29...Rdg8 30.Rhg1 γιατί ήθελα να κρατήσω ένα ζευγάρι πύργων στη σκακιέρα.

30.fxg3

Tal: Χειρότερο είναι το 30.Nxg3 Rg8.

30...Rg8 31.Kd2 Rg4

Tal: Ο Botvinnik πιστεύει πως αντί γι αυτό θα έπρεπε να συνεχίσει με 31...Kd7, μεταφέροντας το βασιλιά στο κέντρο και προετοιμάζοντας τις προωθήσεις b6 και c5. Κατά τη γνώμη μου η κίνηση της παρτίδας είναι πολύ πιο επικίνδυνη για τα λευκά. Ο πύργος είναι περίφημα τοποθετημένος στην 4η γραμμή και ο λευκός δεν μπορεί να παίξει το απελευθερωτικό σχέδιο του που ήταν η τοποθέτηση του βασιλιά στο f3 και η μεταφορά του ίππου στο e5. 31...Kd7 32.Ke1 Kd6 33.Kf2 b6 34.Kf3 c5 35.c4! Nf6 36.Rd1 και κρατάει.

Botvinnik: Χάσιμο χρόνου. Τα μαύρα έπρεπε αμέσως να μεταφέρουν το βασιλιά τους στο d6 και μετά να παίξουν b6 και c5 μεγαλώνοντας την πίεση. Η μανούβρα του πύργου στο e4 τον τοποθετεί σε μια οπτικά ευχάριστη θέση, λιγότερο ενεργητική όμως από το g8.

32.Ke1 Kd7

Tal: Συνήθως στα φινάλε, ο βασιλιάς είναι καλύτερα τοποθετημένος στο κέντρο. Σε αυτή τη θέση όμως η πρόταση του Smyslov υπόσχεται περισσότερα: 32...Re4 ακολουθούμενο από τη μεταφορά του ίππου στο g4. Τότε θα ήταν πιο δύσκολο να απελευθερωθεί ο λευκός. Σκόπευα να συνεχίσω με 33.Rf1 Ne3 34.Rf3 Kd7 35.b3 και Kd2. Μετά το 32...Kd7 δύσκολα ο μαύρος θα εκμεταλλευτεί τη στρατηγική του υπεροχή.

33.Kf2 Re4

Tal: Εμποδίζοντας το απελευθερωτικό Kf3 και Nf4: 34.Kf3 Re3+ 35.Kf2 Rd3! και τα μαύρα κομμάτια εισβάλλουν στο στρατόπεδο των λευκών - ο πύργος από το d2 και ο ίππος μέσω του e4 ή του g4. Το φινάλε θα ήταν χαμένο για τα λευκά. Ενώ τώρα ο λευκός διατηρεί ελπίδα με το...

34.Re1

Tal: (!) Πρέπει να αλλαχθεί ο ενεργητικός μαύρος πύργος. Έτσι ο λευκός ίππος θα αποκτήσει μεγαλύτερη ελευθερία στις κινήσεις του.

34...Kd6 35.Nc1

Botvinnik: Και στο φινάλε ίππων, ο μαύρος διατηρεί τύχες νίκης αλλά η αλλαγή των πύργων διευκολύνει την άμυνα του λευκού.

35...Rxe1 36.Kxe1 c5

Tal: Βάζοντας στα λευκά ένα δυσάρεστο δίλημμα. Να μείνουν με απομονωμένο πιόνι ή να επιτρέψουν στα μαύρα τη δημιουργία ενός ισχυρού ελεύθερου στο κέντρο? Διάλεξα το πρώτο.

37.Ke2

37...cxd4

Tal: Προσπαθώντας να σταθεροποιήσει τη θέση. Ο Ragozin υποστηρίζει πως ισχυρότερο είναι το 37...c4 38.Kf3 b5 και δίνει τη βαριάντα 39.Ne2(?) a5 40.Nf4 Nb6 41.Ne2 Na4 42.b3 cxb3. Το ερώτημα που τίθεται είναι: δεν μπορεί να κάνει κάτι πιο ουσιαστικό ο λευκός από το να χοροπηδάει πέρα-δώθε με τον ίππο? O Botvinnik σε πίεση χρόνου μάλλον απέρριψε το 37...c4 38.Kf3 λόγω της οξείας συνέχειας 39.g4 fxg4+ 40.Kxg4 όπου ο λευκός βελτιώνει πολύ το βασιλιά του. Αντ αυτού επέλεξε να διατηρήσει το στρατηγικό του πλεονέκτημα. Σωστή απόφαση, αλλά όχι αρκετή για τη νίκη τελικά.

Botvinnik: Το 37...c4 θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα στα λευκά.

38.cxd4 Nf6 39.Kd3 Nh5

Tal: Και πάλι ο μαύρος στοχεύει με τις δυνάμεις του στο g πιόνι.

40.Ne2 e5

Tal: Δεν υπάρχει τρόπος να εκμεταλλευθεί ο μαύρος το απομονωμένο d του λευκού καθώς και ο ίδιος είναι ευάλωτος στο e6. Έτσι αποφασίζει να το αλλάξει βελτιώνοντας το βασιλιά του.

41.a4

Tal: (!?) Δεν είμαι σίγουρος για το αν αυτή είναι η καλύτερη κίνηση στη θέση, αλλά αναμφισβήτητα είναι η πιο δυσάρεστη για τα μαύρα, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι ο μαύρος έπρεπε να σφραγίσει κίνηση εδώ. Φυσικά το 41.dxe5+ Kxe5 42.Ke3? Nxg3! 43.Nxg3 f4+ 44.Kf3 fxg3 45.Kxg3 h5 δε λειτουργεί αφού το φινάλε πιονιών είναι χαμένο. Είναι αλήθεια πως ο λευκός μπορεί να παίξει 42.a4 μετά την αλλαγή στο e5, όμως σε αυτή την περίπτωση ο Botvinnik θα έβαζε στο φάκελο το προφανές 41...Kxe5 και θα είχε όλο το χρόνο και την ηρεμία να αποφασίσει στο σπίτι το πώς να τοποθετήσει τα πιόνια του στην πτέρυγα της βασίλισσας. Τώρα θα πρέπει να το αποφασίσει πάνω στη σκακιέρα. Επιπροσθέτως πρέπει να αξιολογήσει και τον πειρασμό της κίνησης 41...e4+ οι συνέπειες της οποίας είναι δύσκολο να εκτιμηθούν. Μετά από πολύ σκέψη, ο Botvinnik τελικά δε σφράγισε την ισχυρότερη συνέχεια και έτσι το ψυχολογικό κόλπο μου είχε αποτελέσματα.

Botvinnik: Κλασσική τακτική Tal. Έπαιξε πολύ γρήγορα για να με αναγκάσει να σφραγίσω κίνηση με την ελπίδα ότι μετά από 5 ώρες σκληρής μάχης δε θα έβρισκα το καλύτερο. Προσωπικά δε μου αρέσουν τέτοιες μέθοδοι και προτιμώ κινήσεις που ταιριάζουν με τη λογική της θέσης. Πιστεύω πως και από πρακτικής απόψεως αυτό είναι το πιο ασφαλές. Αν ο αντίπαλός μου είχε σκεφτεί λίγο παραπάνω θα έβλεπε το κίνδυνο που τον περιμένει μετά τη "φυσική" απάντηση 41...e4+. Αυτό σκεφτόμουν για 17 λεπτά πριν σφραγίσω την κίνησή μου αλλά δε μπόρεσα να βρω νίκη. Τί θα συνέβαινε?

41...e4+ 42.Kc4 b6!

Είναι πολύ σημαντικό να ελεγχθεί το τετράγωνο c5. Τόσο στην ανάλυσή του το βράδυ της διακοπής όσο και στα εκτενή σχόλια του, ο Tal παρέβλεψε κάποιες λεπτομέρειες της θέσης και έδωσε μόνο τη συνέχεια 42...a5 43.b4 axb4 44.Kxb4 Nf6 45.Nf4 Nd5+ 46.Nxd5 Kxd5 47.Kc3=. Όμως αν ο μαύρος έπαιζε 44...Nd5 (αντί για 44...Nf6) 45.a5 (45.Kc3 b6) e3 46.Kc3 Ke4 47.Kc4 Kf3 48.Kd3 Nxg3 θα κέρδιζε. Έτσι λοιπόν ο λευκός πρέπει στο 42...a5 να παίξει 43.b3! b6 44.b4 axb4 45.Kxb4 Nf6 46.Kb5 με αρκετό αντιπαιχνίδι πάνω στο αδύναμο b6 πιόνι για την ισοπαλία.

43.b4 a6 44.d5! (φορσέ) Ke5 45.a5 bxa5 46.bxa5 Nf6 47.Nf4 e3 48.Kd3=

Εγώ βλέποντας πως ο Tal δεν άλλαξε στο e5 στην 40η κίνηση, σφράγισα άλλη κίνηση από το 41...e4+, χάνοντας αυτήν την ευκαιρία να τον δυσκολέψω.

41...Nf6

Tal: Μετά από αυτό η ισοπαλία είναι φορσέ. Το 41...a5 επίσης δεν έδινε κάτι στα μαύρα: 42.b3 b6 43.dxe5+ Kxe5 44.Kc4 και ο λευκός βασιλιάς περνάει στην πτέρυγα της βασίλισσας. Τα προβλήματα του λευκού θα ήταν μεγαλύτερα μετά το 41...e4+ όμως τελικά με την καλύτερη άμυνα θα είχε την ισοπαλία. Μέσα από τις αναρίθμητες βαριάντες που κοιτάξαμε εκείνη την άγρυπνη νύχτα, ξεχωρίζω την εξής που μου φάνηκε η πιο ενδιαφέρουσα:

42.Kc4 a5 (αλλιώς ο λευκός χτίζει φρούριο με a5 και b4) 43.b4 (για να μετατρέψει σε φινάλε πιονιών) axb4 44.Kxb4 Nf6 45.Nf4 Nd5+ 46.Nxd5 Kxd5 47.Kc3 και όσο περίεργο και να φαίνεται η θέση αυτή είναι ισόπαλη

Αν έπαιζαν τα λευκά θα έχαναν αμέσως καθώς θα έπρεπε να εγκαταλείψουν την υποστήριξη του d4 πιονιού. Αλλά τα μαύρα δεν μπορούν να "χάσουν" τέμπο. Στο 47...h5 48.a5 ενώ σε πιθανές μανούβρες του βασιλιά ο λευκός απλά πρέπει να τριγωνίζει αντιστοίχως. Μόλις επιστρέφει ο μαύρος βασιλιάς στο d5, τότε θα παίζει ο λευκός Kc3.

O μαύρος έχει άλλες δύο προσπάθειες:

i) 47...b6 48.h5 Ke6 49.Kc4 Kf6 50.Kc3 Kg5 51.d5! Kf6 52.Kd4 Ke7 53.Kc4 Kd7 54.Kc3! (φορσέ)=

ii) 47...h5 48.a5 Kc6 49.Kc4 b5+ 50.axb6(e.p) Kxb6 51.d5 Kc7 52.Kc3=

42.dxe5+

Botvinnik: Αλίμονο!

42...Kxe5 43.b4 1/2-1/2

Tal: Χωρίς πολύ σκέψη ο Botvinnik πρότεινε ισοπαλία που φυσικά δέχθηκα. Οι θεατές δεν είδαν πάνω στη σκακιέρα το 43...Nh5 44.b5 f4 45.gxf4+ Nxf4+ 46.Nxf4 Kxf4 47.Kd4 Kg4 48.a5 Kxh4 49.a6 bxa6 50.bxa6 Kg3 51.Kc5 h5 52.Kc6 h4 53.Kb7 h3 54.Kxa7 h2 55.Kb8 h1Q 56.a7=