Σοβιετική Ένωση και Σκάκι - Μια σειρά βιβλιοπαρουσιάσεων #6 - Yuri Averbakh

#1 Botvinnik http://chessnewsgr.blogspot.com/2010/10/1-botvinnik.html

#2 Soltis, Soviet Chess, 1917-1991 http://chessnewsgr.blogspot.com/2010/11/2.html

#3 Εθνικά Πρωταθλήματα http://chessnewsgr.blogspot.com/2010/12/3.html

#4 Sosonko http://chessnewsgr.blogspot.com/2011/01/4-genna-sosonko.html

#5 Korchnoi http://chessnewsgr.blogspot.com/2011/03/5-victor-korchnoi.html

Ο μεγαλύτερος σε ηλικία grandmaster - κλείνει τα 90 τον ερχόμενο Φεβρουάριο - έχει αποσυρθεί προ πολλού από το αγωνιστικό σκάκι. Από το σκακιστικό ζενίθ του Yuri Averbakh - τη συμμετοχή του στο τουρνουά διεκδικητών της Ζυρίχης του 1953 και την κατάκτηση του πρωταθλήματος ΕΣΣΔ την επόμενη χρονιά έχει περάσει σχεδόν μισός αιώνας. Το όνομά του έχει συνδεθεί κυρίως με τις μελέτες του πάνω στα φινάλε καθώς οι πέντε τόμοι που έχει εκδώσει πάνω στο θέμα αυτό αποτελούν για δεκαετίες τη βασικότερη πηγή πληροφοριών. Ο Victor Korchnoi - του οποίου η βιογραφία παρουσιάστηκε στο προηγούμενο μέρος αυτής της σειράς βιβλιοπαρουσιάσεων είμαι σίγουρος πως θα μπορούσε να δείξει τον Yuri Averbakh και τη σκακιστική ζωή του ως το μοντέλο αυτό που ήθελε να αποφύγει όταν αυτομόλησε στη Δύση στα 1976. Ο Averbakh δεν ήταν σταλινικός σαν τον Botvinnik, δεν είχε τις φιλοδοξίες και τα κότσια του Korchnoi ή του Gulko, ούτε προφανώς το ταλέντο του Tal και έτσι έμεινε στη Σοβιετική Ένωση και από παίκτης εξελίχτηκε σε προπονητή, διαιτητή, παράγοντα, πρόεδρο της σκακιστικής ομοσπονδίας της ΕΣΣΔ, χωρίς όμως να αποτελεί μία γνήσια έκφραση της φωνής του καθεστώτος.

Στα απομνημονεύματά του που εκδόθηκαν πριν λίγους μήνες μας χαρίζει στιγμιότυπα που καλύπτουν σχεδόν όλο τον 20ο αιώνα - από την αρχή της σταλινικής περιόδου, την εποχή του τρόμου, τον "μεγάλο πατριωτικό πόλεμο", την αποσταλινοποίηση, την εποχή της στασιμότητας (stagnation), την περεστρόικα και τελικά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Σε γενικές γραμμές το στυλ γραψίματός του είναι στεγνό, χωρίς πλατειασμούς. Περνάμε από το ένα γεγονός στο άλλο απότομα. Από τη Ζυρίχη στο πρωτάθλημα ΕΣΣΔ του 1954, από το Portoroz στο Curacao. Πώς αλλιώς θα χωρούσαν 80 χρόνια σε 250 σελίδες! Λίγο-πολύ τα γεγονότα είναι γνωστά σε όσους έχουν διαβάσει τα βασικά της σκακιστικής ιστορίας του 20ου αιώνα. Αυτό που προσφέρει το βιβλίο είναι η οπτική γωνία ενός ανθρώπου που ναι μεν ήταν μέσα στους μηχανισμούς αλλά ταυτόχρονα δεν τους πίστευε ιδεολογικά. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως όποτε του προσφερόταν κάποια σχετική ελευθερία κινήσεων σχεδόν πάντα επέλεγε αυτό που θα εξόργιζε την Αθλητική Επιτροπή. Εντύπωση κάνει και η επιλεκτική αναφορά του στα θύματα αυτού του μηχανισμού. Ενώ μνημονεύει τους εκτελεσμένους και εκτοπισμένους της εποχής του Μεγάλου Τρόμου, δε γράφει κουβέντα για την επαγγελματική απομόνωση που επιβλήθηκε εις βάρος του Mark Taimanov μετά το 6-0 από το Fischer, παρότι ο Taimanov είναι γαμπρός του - παντρεύτηκε την κόρη του Averbakh! Ίσως επειδή ο Taimanov ζει ακόμα.

Ξεχωρίζουν τα σύντομα σημειώματά του για κάποιους ανθρώπους που δεν είναι τόσο γνωστοί στη Δύση. Ο Nikolay Zubarev, ο Beniamin Blumenfeld, ο Fyodor Duz-Khotimirsky, ο Abram Rabinovich, ο Boris Verlinsky, o Pyotr Romanovsky από την παλιά γενιά. Ο Mikhail Garkavy, ο Vladimir Simagin, ο Nikolay Glazkov, ο Nikolai Krogius από την μεταπολεμική γενιά. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι πιέσεις που δεχόταν ως αρχισυντάκτης του Shakhmaty v SSSR - για παράδειγμα η εντολή να αφιερώσει σελίδες για την ντάμα επειδή ενδιαφερόταν ο αδερφός του Brezhnev ή το με ποια σειρά θα πρέπει να γράψει τους ισόβαθμους Karpov και Kasparov μετά το επεισοδιακό πρωτάθλημα ΕΣΣΔ του 1988 - αλλά και οι εμπειρίες του ως βοηθός του Tal στον κύκλο 1959-1960 και του Petrosian σε αυτόν του 1969-1971. Προς το τέλος μας προσφέρει και τη δική του άποψη για τη διάσπαση της FIDE το 1993, το τέλος της εποχής Campomanes και την πραξικοπηματική ανέλιξη του Kirsan στην προεδρία της παγκόσμιας ομοσπονδίας. Ο Yuri Averbakh το 1962 στο Curacao ήταν από τους επικεφαλής της Σοβιετικής αποστολής. 40 χρόνια αργότερα, στη Μόσχα, ως επικεφαλής διαιτητής πατάει το ρολόι για την πρώτη παρτίδα μεταξύ του Ruslan Ponomariov και του Vasily Ivanchuk για τον παγκόσμιο τίτλο της FIDE. Δίπλα του ο Kirsan Ilyumzhinov. Θα μπορούσε να μας πει περισσότερα για όλα αυτά που έχει ζήσει ο Yuri Averbakh αλλά παραμένουμε ευγνώμονες και γι αυτά τα λίγα.

Yuri Averbakh

Center-Stage and Behind the Scenes

The Personal Memoir of a Soviet Legend

New in Chess, 2011