Σοβιετική Ένωση και Σκάκι - Μια σειρά βιβλιοπαρουσιάσεων #5 - Victor Korchnoi

#1 Botvinnik http://chessnewsgr.blogspot.com/2010/10/1-botvinnik.html

#2 Soltis, Soviet Chess, 1917-1991 http://chessnewsgr.blogspot.com/2010/11/2.html

#3 Εθνικά Πρωταθλήματα http://chessnewsgr.blogspot.com/2010/12/3.html

#4 Sosonko http://chessnewsgr.blogspot.com/2011/01/4-genna-sosonko.html

"Το σκάκι είναι η ζωή μου" ισχυρίζεται ο αειθαλής Victor και τί άλλο θα μπορούσε να πει κανείς για ένα άνθρωπο που παίζει αγωνιστικό σκάκι στο κορυφαίο επίπεδο από το 1947(!) που κέρδισε το πρωτάθλημα νέων της ΕΣΣΔ για πρώτη φορά. Το καθοριστικό γεγονός όμως στη ζωή του μεγάλου μαιτρ συνέβη το 1976 μετά το διεθνές τουρνουά του Άμστερνταμ. Τί θέση θα είχε σήμερα στην σκακιστική ιστορία ο Victor Korchnoi αν δεν είχε αυτομολήσει στη Δύση τότε και παρέμενε εντός των τειχών? Το σίγουρο είναι πως δε θα είχε φτάσει να παίζει τελικό ματς για τον παγκόσμιο τίτλο και θα είχε σταματήσει το αγωνιστικό σκάκι προ πολλού. Κατά δήλωσή του έπρεπε να είχε φύγει δέκα χρόνια νωρίτερα, από τότε που απέκτησε πολιτική συνείδηση. "Έχασα 10 χρόνια φυσιολογικής ζωής", λέει χαρακτηριστικά. Ο πολιτικός αντίκτυπος της αυτομόλησης Korchnoi ήταν τεράστιος, κυρίως μέσα στη Σοβιετική Ένωση. Η ενασχόληση με το σκάκι και την μαρξιστική θεωρία ήταν πιθανότατα τα δύο μοναδικά επαγγέλματα στα μέσα της δεκαετίας του '70 που υπόσχονταν καλύτερη ζωή στο ανατολικό μπλοκ από ότι στις Δυτικές Χώρες. Οι σκακιστές στη Δύση ήταν μποέμ τύποι, χωρίς καμία εξασφάλιση, κακοντυμένοι και η κοινωνία αγνοούσε τη δυσκολία και την ομορφιά του παιχνιδιού που καταλάμβανε το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής τους. Στη Σοβιετική Ένωση παρά τις γενικότερες ελλείψεις αγαθών και ελευθεριών, το επάγγελμα του σκακιστή λίγο-πολύ σου εξασφάλιζε ένα υψηλό κοινωνικό status - αν ήσουν υπάκουος στα βασικά ζητήματα.

Ο Victor το είχε πάρει απόφαση αρκετά νωρίτερα. Τον Οκτώβριο του 1968 η εθνική ομάδα της Σοβιετικής Ένωσης ήταν έτοιμη να αναχωρήσει για την ολυμπιάδα του Lugano. Spassky, Petrosian, Geller, Polugayevsky, Tal και Korchnoi καταφθάνουν με τις αποσκευές τους στα γραφεία της Επιτροπής Αθλητισμού για μια τελευταία συνάντηση πριν ξεκινήσουν για το αεροδρόμιο. Και στο τέλος αυτής της συνάντησης: "Εσύ Mikhail Nekhemevich, μπορείς να επιστρέψεις στη Ρίγα. Ο Smyslov είναι ήδη στο Lugano και θα σε αντικαταστήσει". Αυτή ήταν η τιμωρία που επιβλήθηκε στον μεγάλο Tal για ένα επεισόδιο σε ένα μπαρ της Αβάνας κατά τη διάρκεια της σκακιστικής ολυμπιάδας του 1966. Το γεγονός πως ένας πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής είχε τέτοια μεταχείριση και κυρίως η απάθεια των συμπαικτών του που απλώς έσκυψαν το κεφάλι μπροστά σε μια τέτοια ανακοίνωση από τα χείλη κάποιου "Κυρίου Τίποτα" ταρακούνησε πολύ τον Korchnoi που από τη στιγμή εκείνη καταλάβαινε πως δε θα μπορούσε να ξοδέψει ολόκληρη τη ζωή του σε ένα τέτοιο καθεστώς. Συνολικά η αυτομόληση Korchnoi δεν είχε έντονο πολιτικό υπόβαθρο, ήταν κυρίως προϊόν συναισθηματικής εξέλιξης. Ο Victor δεν ήταν Solzhenitsyn να καλεί τον δυτικό κόσμο σε χρήση πυρηνικών εναντίον της ΕΣΣΔ, δεν ήταν από χώρα της Βαλτικής να βλέπει τους Ρώσους ως κατακτητές, ούτε καν Boris Gulko ή Genna Sosonko που είχαν πιο αποκρυσταλλωμένη πολιτική θέση απέναντι στο σοβιετικό καθεστώς. Αργότερα, λόγω των δεινών που υπέστη η οικογένεια που άφησε πίσω του και λόγω της έντονης επιρροής της νέας του συντρόφου, Petra Leeuwerik, που κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες απήχθη από τους Σοβιετικούς στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και παρέμεινε για σχεδόν δέκα χρόνια στα γκούλαγκ - γεγονός πάντως που χρήζει ιστορικής τεκμηρίωσης - ο Victor μετατράπηκε σε μαχητικό αντικομμουνιστή.

Για τα δύο ματς με τον Karpov και κυρίως για το πρώτο, αυτό του 1978 στην πόλη Baguio των Φιλιππίνων έχουν γραφτεί εκατοντάδες σελίδες. Στον πέμπτο τόμο της σειράς On my Great Predecessors, ο Gary Kasparov διηγείται αυτό το ματς δύο φορές, μία από την οπτική του Victor Korchnoi και μία από αυτή του Anatoli Karpov. O Victor στη βιογραφία του μιλάει για όλα τα παλαβά που έγιναν στα δύο αυτά ματς - Baguio 1978 και Merano 1981. Πράκτορες της KGB, εισβολές στο σπίτι που έμενε αυτός και η ομάδα του, παραψυχολόγοι και αντιπαραψυχολόγοι, η ομηρία της οικογένειας του, η φυλάκιση του γιου του, η προσωπική του πίστη πως εάν κέρδιζε το ματς θα τον έβγαζαν από τη μέση, η κόντρα του ιδίου με τον Raymond Keene, τον οποίον χαρακτηρίζει προδότη κ.ο.κ. Τα ματς Karpov-Korchnoi ήταν ο πραγματικός ψυχρός πόλεμος πάνω στη σκακιέρα. Το περιβόητο ματς Fischer-Spassky του 1972 ήταν παιδική χαρά συγκριτικά - και η σκακιστική υπεροχή του Αμερικανού προφανής. Το επιτελείο του Karpov ήταν αναμφισβήτητα το τελειότερο "προϊόν" της Σοβιετικής μηχανής.

Μετά τα δύσκολα αυτά ματς και ειδικά αφότου λύθηκε το πρόβλημα με την οικογένεια του που κατάφερε να φύγει νόμιμα στη Δύση, η ζωή του Victor Korchnoi άρχισε να γαληνεύει. Σταδιακά οι μεγάλοι του αντίπαλοι άρχισαν να αποσύρονται ή να φεύγουν από τη ζωή. Μετά δε το επεισοδιακό στην οργάνωσή του ημιτελικό ματς διεκδικητών με τον Kasparov στην Pasadena για το οποίο έγραψα λίγα λόγια στην ανάρτηση για την ιστορία της FIDE, οι Σοβιετικοί σταμάτησαν και το μποϋκοτάζ τους και έτσι ο Victor μπορούσε πλέον να συμμετέχει σε όποιο τουρνουά του έκανε κέφι. Και συνέχισε. Ο Petrosian πέθανε το 1984, ο Tal το 1992, o Botvinnik το 1995. Ο Korchnoi συνέχισε. Ο Spassky αποσύρθηκε, ο Larsen αποσύρθηκε, ο Karpov αποσύρθηκε, ο Kasparov που γεννήθηκε το 1963, όταν ο Korchnoi είχε ήδη κατακτήσει δύο πρωταθλήματα ΕΣΣΔ και είχε συμμετάσχει στο τελικό τουρνουά διεκδικητών του Curacao, αποσύρθηκε κι αυτός. Και ο Korchnoi συνέχισε. Μέχρι σήμερα, λίγες ημέρες μετά τα 80α του γενέθλια ο Korchnoi συνεχίζει. Ο 3 φορές πρωταθλητής νέων ΕΣΣΔ, 4 φορές πρωταθλητής ανδρών ΕΣΣΔ, με συμμετοχές σε 17 σκακιστικές Ολυμπιάδες, στην τελική φάση των διεκδικητών του παγκόσμιου τίτλου από το 1967 μέχρι το 1992, νικητής σε διεθνή τουρνουά στο Βουκουρέστι, στο Hastings, στην Κρακοβία, στο Buenos Aires, στην Cordoba, στη Βουδαπέστη, στην Αβάνα, στo Yerevan, στο Sochi, στο Leningrad, στο Wijk Aan Zee, στο Σαράγεβο, στην Πάλμα, στο Άμστερνταμ, στο Johannesburg, στο Biel, στη Ρώμη, στην Pasadena, στο Παρίσι, στο Τορόντο, στο Tilburg, στις Βρυξέλλες, στη Βιέννη, στο Ζάγκρεμπ, στην Οστράβα, στο Σαν Φρανσίσκο, στη Μαδρίτη, στο Αμβούργο, στο Malmo, στην Κοπεγχάγη, στο Monaco, στη Δρέσδη, είναι σίγουρο πως θα αφήσει την τελευταία του πνοή πάνω στη σκακιέρα.

Victor Korchnoi

Chess is My Life

Olms Edition, 2005

Συνοδεύεται από CD-ROM με 4280 παρτίδες του