Correspondence Chess III - Σκακιστικές Μηχανές ΙΙ

I - Εισαγωγικά

ΙΙ - Σκακιστικές Μηχανές Ι - Ιστορία και κλαδέματα

Ας δούμε μερικά ακόμα παραδείγματα κλαδέματος (pruning) αρχίζοντας από τη θέση της προηγούμενης ανάρτησης.

Θέση Corr #2
Sarakenidis - Willmann
LSS SM-2015-0-00316

Εδώ έχει παιχτεί το φινάλε του Βερολίνου λίγο "περίεργα" από την πλευρά των μαύρων αλλά σε καμία περίπτωση η θέση δεν είναι απολύτως κερδισμένη - σε αντίθεση με το παράδειγμα της παρτίδας με τον Litvinov. Το έξτρα πιόνι στο h5 δεν παίζει κάποιο ρόλο αυτή τη στιγμή και ό,τι μπορεί να έχει ο λευκός βρίσκεται στην άλλη πτέρυγα, όπου είναι πιόνι κάτω - αν και διπλωμένο. Θεωρώντας πως για Βερολίνο έχω βγάλει σοβαρό πλεονέκτημα, άφησα τα μηχανάκια αρκετές ώρες. Το Stockfish 5 νομίζω πως έδινε τα πιο ακίνδυνα από όλα. Συνεχώς προσπαθούσε να βάλει τον πύργο στο d7 και μετά από Kc6, δίπλωνε στη d και τα καμάρωνε. Χαρακτηριστικό είναι πως η θέση στην οποία κατέληγε στις πρώτες γραμμές του ακόμα και μετά από πολλές κινήσεις δεν απείχαν και πολύ από αυτή. Π.χ:

Η θέση αυτή προκύπτει στο τέλος της Principal Variation του Stockfish 5 σε Depth 43 από την προηγούμενη και απέχει 12 ολόκληρες κινήσεις από την πρώτη. Ο αξιωματικός έχει πάει σωστά στο g1, οι πύργοι δίπλωσαν στην ανοιχτή στήλη d και όλα μοιάζουν τέλεια, εκτός από το γεγονός πως ο μαύρος παίζει Kc6-b7-c6-b7 μέχρι.... να γίνει ο Kramnik παγκόσμιος πρωταθλητής!

Θέτοντας αυτή τη νέα θέση ως αρχική στο Stockfish 5 μπορεί κανείς να περιμένει κανά 10λεπτο ακόμα για να δει πού θα καταλήξει η νέα Principal Variation του 16 κινήσεις μετά:

Είχα αποθηκεύσει τις αναλύσεις του Stockfish 5 που χρησιμοποιούσα όταν παίχτηκε η παρτίδα ως κύριο engine στο setup, αλλά και τα υπόλοιπα έδιναν αντίστοιχα πράγματα. Τώρα ξαναβάζοντας τη θέση παρατηρώ πως το Stockfish 6 δεν κάνει καμία πρόοδο, ενώ το Komodo 9 προσπαθεί να παίξει ένα Rd6 αφού έχει παιχτεί c6 αναγκάζοντας τον μαύρο να πάρει τη διαφορά για το e6 πιόνι, αλλά με μια πρόχειρη ματιά όλα αυτά τα επιτρέπει το ίδιο το Komodo βάζοντας με τα μαύρα c6 χωρίς κανέναν λόγο. Σχεδόν όλα βάζουν τον αξιωματικό στο g1 κάποια στιγμή αλλά όχι για να υποστηρίξει το break στα μαύρα τετράγωνα αλλά απλώς επειδή εκεί μαξιμάρει η συνάρτηση εκτίμησης.


Αυτό είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο. Ο υπολογιστής πολλές φορές βάζει τα κομμάτια σε κάποιες θέσεις χωρίς να σκοπεύει σε κάτι, απλώς επειδή με τα κομμάτια στις θέσεις αυτές, η συνάρτηση εκτίμησής του δίνει μεγαλύτερα σκορ, είτε γιατί αυξάνεται η κινητικότητα - έχουν περισσότερα τετράγωνα να πάνε ξεκινώντας από αυτό το τετράγωνο, είτε γιατί υπάρχουν μπόνους στην τοποθέτηση και στο δίπλωμα πύργων σε ανοιχτές στήλες - ασχέτως του αν υπάρχουν τετράγωνα εισόδου στη στήλη αυτή ανυπεράσπιστα, είτε γιατί ένας ίππος δεν μπορεί να εκδιωχθεί από πιονάκια κ.ο.κ. Όλα αυτά δεν είναι λάθος - άλλωστε προτείνονται και σε εγχειρίδια σκακιού αιώνες τώρα. Το πρόβλημα είναι όταν άλλες βαριάντες κλαδεύονται λόγω χαμηλού σκορ επειδή δεν έχουν αυτά τα μπόνους, ενώ κατά τα άλλα κάνουν πρόοδο στη θέση. Οι μηχανές δεν καταλαβαίνουν το ότι τα μαύρα κομμάτια είναι δεσμευμένα - o Nf5 να κρατάει τον Bh4, ένας πύργος να κρατάει το e6 και άρα να κόβει και τη γρήγορη μετακίνηση του άλλου πύργου από την μία πτέρυγα στην άλλη - σε τέτοιο βαθμό ώστε αν ανοίξει η θέση να μη μπορούν να αντεπεξέλθουν στις απειλές των λευκών κομματιών. Και ίσως το κυριότερο, ξεφεύγει από τον "ορίζοντά" του το γεγονός πως ο μαύρος θα αναγκαστεί να παίξει Bxg5 κάποια στιγμή - για να μην παίζει με δύο κομμάτια κάτω - με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα δίδυμο λευκών πιονιών - g5 και h5 - πολύ επικίνδυνο. Ο συνδυασμός όλων αυτών με το γεγονός πως δίνει συνεχώς στην συνάρτηση εκτίμησής του χάντικαπ για τα διπλωμένα πιόνια του μαύρου, προκαλεί το "κλάδεμα" της συνέχειας που παίχτηκε τελικά στην παρτίδα:

29. Be3 Kc6 30.Bg1 a5 31.Rfd3 Kb7 32.a4 Kb8

Ο μαύρος δεν μπορεί να κάνει τίποτα και έτσι απλώς περιμένει.

33.b3 Kb7 34.c3 Kc6 35.Rb1 Kb7 

Ακόμα και τώρα που όλα είναι έτοιμα, ο υπολογιστής προτείνει Rbd1 ή Ra1 και μετά Rad1

36.b4!

To break στα μαύρα τετράγωνα. Η εκτίμηση του Stockfish 5 πέφτει από 0.89 σε 0.44

36...cb4 37.cb4 ab4 38.Rxb4 Bxg5

Αλλά τώρα το Bxg5 το δίνει φορσέ με όλα τα άλλα να βγάζουν πάνω από +1.00 για τον άσπρο

39.fg5 Ra8 40.Bf2 Rf7 41.h4

Και από αυτό το σημείο πια, αρχίζουν να ανεβαίνουν οι εκτιμήσεις των μηχανών υπέρ του λευκού παρά το ότι ο μαύρος έπαιξε ακριβώς αυτά που πρότειναν τα μηχανήματα να παίξει.

41...Ne7 42.Be3 Nd5

Και αφού φτάνουμε σε αυτή τη θέση, ξαφνικά το Stockfish 6 σε depth 31(!) αντιλαμβάνεται πως ο μαύρος δεν κρατάει πια. Μπορεί να έχει τοποθετήσει τα κομμάτια του με σκοπό το φρούριο, αλλά...

43.Rxd5! +-

To Komodo 9 τη θέση του διαγράμματος τη δίνει +0.14 σε depth 20, +0.42 σε depth 25 (πάντα με 43.Re4? πρώτη επιλογή) και τελικά στο depth 28 βλέπει τη θυσία διαφοράς που κερδίζει. Εδώ έχουμε μια υπο-περίπτωση λάθους κλαδέματος αφού βρισκόμαστε στη ρίζα του δένδρου και παρόλα αυτά για αρκετή ώρα τα engines δεν βλέπουν τη νικηφόρα κίνηση. Κέρδισα τελικά στην 60η κίνηση με τα g και h πιόνια.

Πιο διάσημη περίπτωση λάθους κλαδέματος στην ιστορία αποτελεί η 8η παρτίδα του match Kramnik-Leko για τον παγκόσμιο τίτλο στο Brissago το 2004. Η καλύτερη περιγραφή του γεγονότος μπορεί να βρεθεί στο εξαιρετικό From London to Elista των Evgeny Bareev και Ilya Levitov. Με τρόμο το επιτελείο του Kramnik κατά τη διάρκεια της παρτίδας ανακαλύπτει πως η βαριάντα που ετοίμασαν χάνει φορσέ όταν ξαφνικά το engine που χρησιμοποιούσαν τότε παύει να κλαδεύει την καλύτερη συνέχεια του μαύρου και ξαφνικά σε κάποιο depth γυρνάει σε -+. Τραβώντας τα μαλλιά τους βλέπουν στη συνέχεια τον Kramnik να μπαίνει στη συνέχεια αυτή, τον Leko να βρίσκει την κατάρριψη πάνω στην σκακιέρα και ένας ολόκληρος παγκόσμιος τίτλος να κινδυνεύει να χαθεί λόγω της απροσεξίας τους. Για να καταλάβει κανείς την πρόοδο στις σκακιστικές μηχανές, σήμερα 11 χρόνια αργότερα, οι μηχανές βρίσκουν την κατάρριψη σε λίγα δευτερόλεπτα.

Μερικές φορές μοιάζει πραγματικά ανεξήγητο το γιατί η μηχανή μπερδεύεται. Το τέλος της τελευταίας μου παρτίδας στο ICCF που έληξε προχθές είχε ως εξής:

Θέση Corr #3
Sarakenidis-Garcia Rodriguez
European Server Championship 2014, Preliminary 29

Θέση μετά το 65...Rd1 του μαύρου.

Εδώ μέχρι και σε depth 40 οι μηχανές αδυνατούν να βρουν την πιο σύντομη και σίγουρη νίκη:

66.g4! 

Μόλις βάλει κανείς την κίνηση τότε ξυπνάν τα engine και "βλέπουν" τη φορσέ νίκη.

66...hxg4 67.Kg3 Ke6, 68.Kxg4 Rg1+ 69.Kf3 Rd1 70.Ra6+ Ke7 71.Kg4
Ο μαύρος εγκατέλειψε.

Στο επόμενο αφήνουμε για λίγο τα κλαδέματα και θα συζητήσουμε το θέμα της προετοιμασίας στο άνοιγμα και γενικά το στήσιμο ενός αποτελεσματικού συνόλου εργαλείων για Corr.