Πολιτικοί και Σκάκι ΙΙ - Menachen Begin, David Ben-Gurion

I - Nikolay Krylenko

Όπως όλα τα εθνικιστικά ρεύματα, έτσι και αυτό που στόχευε στην ίδρυση Εβραϊκού κράτους στη Μέση Ανατολή, ο Σιωνισμός, προσπαθούσε να ενσωματώσει και να προσδώσει υπεραξία πάνω σε χαρακτηριστικά του λαού που φιλοδοξούσε να θέσει υπό τον έλεγχό του. Στην περίπτωση των ανθρώπων Εβραϊκού θρησκεύματος ή και καταγωγής ανά τον κόσμο, δε θα μπορούσε ένα από τα χαρακτηριστικά αυτά να μην είναι και το σκάκι. Στο παράδειγμα των Σοβιετικών όπως είδαμε το ιδεολογικό φαντασιακό που προωθήθηκε είχε να κάνει με τις μάζες και την ανωτερότητα του συστήματος απέναντι στη Δύση.  Ο προλετάριος ανέβαζε το επίπεδό του με το σκάκι και συνειδητοποιούσε τη δύναμη του (δηλαδή τη δύναμη του Σοβιετικού συστήματος που υποτίθεται πως τον εκπροσωπούσε).

Στην Εβραϊκή περίπτωση μετά το 1948 - σε αντιστοιχία - το ιδεολόγημα που συνόδευσε τη στήριξη του σκακιού από τις αρχές του νεοσύστατου κράτους του Ισραήλ αποτελούνταν από ένα μείγμα λαγνείας της παράδοσης - ταίριαζε σε έναν λαό που έψαχνε τις εδαφικές του ρίζες να αναδεικνύει τις πολιτισμικές του παραδόσεις - και την ανάπτυξη της ψευδοεπιστημονικής άποψης περί σύνδεσης του παιχνιδιού αυτού με τη νοημοσύνη. Το δεύτερο αυτό συστατικό βρίσκει μέχρι και στα χρόνια μας πολλούς ακολούθους σε Δύση και Ανατολή - για τη Δύση μπορεί κανείς να αναφερθεί σε παιδαγωγούς που το προτείνουν σε γονείς αλλά και στα γνωστά  στερεότυπα του σκακιστή-ιδιοφυΐα,  ενώ οι ρήσεις του προέδρου της FIDE για το λαό της Καλμουχίας μας δίνουν και το εξωτικό ανατολίτικο αντίστοιχο. Ακόμα και σήμερα μπορεί κανείς να αλιεύσει επιχειρήματα στο διαδίκτυο τα οποία προσπαθούν να εξηγήσουν τη σύνδεση μεταξύ της Εβραϊκής καταγωγής και της σκακιστικής ικανότητας και δεν λείπουν και κάποια που έχουν άμεση αναφορά στη νοημοσύνη πληροφορώντας μας πως οι Εβραϊκής καταγωγής γίνονται σε μεγάλους αναλογικά αριθμούς και τραπεζίτες - και  είναι γνωστό πως οι τραπεζίτες  είναι έξυπνοι! Όπως και να χει, ο χώρος του σκακιού σε κάθε επίπεδο αλλά και ιστορικά βρίθει από δυσλειτουργικούς ανθρώπους και κοινωνικά αποκλεισμένους που μόνο ιδιαίτερα έξυπνους δε θα χαρακτήριζε ένας ουδέτερος παρατηρητής.

Ανατρέχοντας στο εξαιρετικό http://jewishchesshistory.blogspot.gr/ μπορεί να ξεχωρίσει κανείς αρκετούς πολιτικούς ηγέτες του Ισραήλ που είχαν ειδική σχέση με το σκάκι. Ο Menachen Begin (1913-1992), μεγάλος πολέμιος των Βρετανών στις ταραγμένες ημέρες του τέλους του Β'  Παγκοσμίου Πολέμου, συνιδρυτής - μαζί με τον Σαρόν - του Λικούντ και 6ος πρωθυπουργός του Ισραήλ την περίοδο 1977-1983 μετά την πολιτική αλλαγή του 1977, βραβευμένος με το πολύπαθο Νόμπελ Ειρήνης μαζί με τον Σαντάτ για την ειρηνευτική συμφωνία Ισραήλ-Αιγύπτου του 1979 και εγκληματίας πολέμου τόσο ως εντολοδόχος του βομβαρδισμού του πυρηνικού εργοστασίου Οσιράκ στο Ιράκ το 1981 αλλά κυρίως για την εμπλοκή του στα τραγικά γεγονότα του 1982 στο Λίβανο, ήταν ενθουσιώδης φίλος του σκακιού. Η πιο διάσημη σύνδεση του ονόματός του σε σχέση με το σκάκι αφορά  φιλικές  παρτίδες που συνήθιζε να παίζει εναντίον του Zbigniew Brzezinksi, συμβούλου ασφαλείας του Κάρτερ και μαζί με τον Cyrus Vance, κορυφαίοι ενδιάμεσοι διαπραγματευτές κατά τις  Αραβο-Ισραηλινές συνομιλίες στο Camp David το 1978 που οδήγησαν τελικά στις συμφωνίες με την Αίγυπτο.

Ο "εθνάρχης" του Ισραήλ και πρώτος πρωθυπουργός του, ο David Ben-Gurion γεννήθηκε στο Plonsk της Πολωνίας το 1886 και μαζί με τον μυθιστοριογράφο Henryk Sienkievicz, νόμπελ Λογοτεχνίας 1905 έβαλαν την μικρή αυτή πόλη των 22000 κατοίκων στα βιβλία της ιστορίας. Το Plonsk αποτελούσε κομμάτι της προεπαναστικής Τσαρικής Ρωσικής Αυτοκρατορίας και ο Ben-Gurion συνελήφθη μετά τα γεγονότα του 1905. Ήταν από μικρή ηλικία σημαντικό στέλεχος του Σιωνιστικού κινήματος, καθώς ο δικηγόρος πατέρας του ήταν ηγέτης πρώιμης σιωνιστικής οργάνωσης από τις πολλές που άνθησαν στην ανατολική Ευρώπη και έγιναν συλλογικά γνωστές ως κομμάτια του κινήματος Hibbat Zion, πρόγονο του μοντέρνου Σιωνιστικού κινήματος που στόχευε στη μαζική εβραϊκή μετανάστευση προς την Παλαιστίνη. Το 1906 ο Ben-Gurion έφυγε για την Παλαιστίνη.Ο ίδιος περιγράφει τη φυγή του εκεί όχι ως απόδραση αλλά ως συνειδητή πράξη.  Αμέσως ενεπλάκη σε ομάδες του σιωνιστικού κινήματος εκεί με την Παλαιστίνη ακόμα κομμάτι της παρηκμάζουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ίδιος προώθησε την εθνικιστική ατζέντα κόντρα σε μαρξιστές συντρόφους του. Γύρω στο 75% των Εβραίων της Παλαιστίνης ήταν Ρωσικής καταγωγής και επηρεασμένοι από τα πολιτικά ρεύματα που ανθούσαν στη Ρωσία. Από το 1909 μέλος πολιτοφυλακής που φρουρούσε απομονωμένους εβραϊκούς οικισμούς, το 1911 πήγε στη Θεσσαλονίκη για να μάθει τουρκικά και εν συνεχεία στην Ισταμπούλ όπου σπούδασε νομικά μαζί με τον Yitzhak Ben-Zvi, τον δεύτερο και μακροβιότερο μετέπειτα πρόεδρο του Ισραήλ.

Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμησε ως μέλος επιστρατευμένης Εβραϊκής Ομάδας από τον Οθωμανικό στρατό ενώ στη συνέχεια πέρασε από την Αίγυπτο, πέρασε στις ΗΠΑ όπου παντρεύτηκε.  Όπως και πολλοί ακόμα Εβραίοι άλλαξε στρατόπεδο κατά τη διάρκεια του πολέμου μετά τη διακήρυξη του Μπαλφούρ - την επιστολή του Τζέημς Μπάλφουρ, του Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών προς τον Walter Rothschild, ηγέτη του Βρετανικού Σιωνιστικού Κινήματος -  και επέστρεψε οριστικά στην Παλαιστίνη μετά το τέλος του πολέμου μαζί με του νέους Βρετανούς διοικητές της. Ακολούθησε το κεντρώο παρακλάδι της διάσπασης του Σιωνιστικού κινήματος απαλλαγμένο από τους Μαρξιστές μετά το θάνατο του Ber Borochov. Ήταν πάντα κομμάτι του πιο κεντρώου παρακλαδιού των Σιωνιστών, τόσο μακριά από επαναστατικές αντικαπιταλιστικές θέσεις όσο και από τις θέσεις του Ze'ev Jabotisnky που προωθούσε εκδικητικές βίαιες αντιδράσεις εναντίον των Αράβων μετά τον Αραβικό ξεσηκωμό του 1936-1939. Κατά τη διάρκεια των γεγονότων του 1948 ο Ben-Gurion ήταν πρόεδρος της Jewish Agency of Israel της οργάνωσης που μετά το 1948 έφερε περίπου 3 εκατομμύρια Εβραίους στο νεοσύστατο κράτος προερχόμενους από όλα τα μέρη του κόσμου και ίδρυσε περίπου 1000 πόλεις και χωριά Εβραίων εποίκων.

Στις 14 Μαΐου του 1948 ο Ben Gurion διακήρυξε την ανεξαρτησία του κράτους του Ισραήλ και μετά τις πρώτες εκλογές της 14ης Φεβρουαρίου του 1949, εκλέχτηκε πρωθυπουργός της χώρας. Με διακοπή περίπου δύο ετών, θα παρέμενε σε αυτή τη θέση έως το 1963 και θεωρείται ως ο εθνάρχης του Ισραήλ. Μέχρι και το 1970 έπαιξε ηγετικό ρόλο σε όλες τις φάσεις και τα γεγονότα σε αυτή την πολυτάραχη περιοχή. Στις 1 Δεκεμβρίου του 1973 πέθανε από επιπλοκές που προκλήθηκαν μετά από επεισόδιο εγκεφαλικής αιμορραγίας.

Ο Ben-Gurion υπήρξε ενθουσιώδης ερασιτέχνης σκακιστής και μεγάλος λάτρης όλων των μεγάλων παικτών. Κάτω από την επιρροή του υπουργού Παιδείας του τα πρώτα χρόνια, του David Remez, άσκησε έντονα υποστηρικτική προς το σκάκι πολιτική καθώς το θεωρούσε ως ιδανική Σιωνιστική ασχολία που προωθεί τα Εβραϊκά ήθη και εξυψώνει τους πολίτες του Ισραήλ. Έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη διοργάνωση της σκακιστικής ολυμπιάδας του 1964 στο Τελ-Αβιβ που όντας προγενέστερη του πολέμου των 6 ημερών και σε αντίθεση με αυτή της Χάιφα 12 χρόνια αργότερα έτυχε της συμμετοχής όλων των μεγάλων σκακιστικών δυνάμεων. Ο Ben-Gurion δημιούργησε παράδοση στη στήριξη του σκακιού - στα χρόνια του Σίμον Πέρες χρησιμοποιήθηκε σκακιστικό ρολόι για να χρονομετρούνται οι ομιλίες στο υπουργικό συμβούλιο - και το Ισραήλ έγινε φιλόξενος τόπος για Ρώσους Εβραϊκής καταγωγής κορυφαίους σκακιστές που μετανάστευσαν προς τα κει, ειδικά μετά το 1989 με σημαντικότερο όλων τον Boris Gelfand. Η εθνική ομάδα του Ισραήλ μάλιστα έφτασε to 2008 να κατακτήσει το αργυρό μετάλλιο στην Ολυμπιάδα της Δρέσδης. Πασίγνωστοι Ρώσοι εμιγκρέδες όπως o Lev Psakhis, ο Boris Avrukh και ο Ilia Smirin βρήκαν μια νέα πατρίδα στο Ισραήλ.

Μέχρι σήμερα, πολιτικοί του Ισραήλ έχουν δημοσιοποιήσει την αγάπη τους για το σκάκι - ακόμα και ο Νετανιάχου όπως βλέπουμε στη φωτογραφία, ενώ γνωστό είναι επίσης πως γνώριζε καλά τον χώρο του σκακιού και ο Weizman. Το πρόσφατο δε ματς Anand-Gelfand για το παγκόσμιο πρωτάθλημα έτυχε τεράστιας δημοσιότητας στο Ισραήλ.