Ένα "διαφορετικό διασυλλογικό" - Οι μουσικοί

Ο προπονητής και εκλέκτορας της ομάδας των μουσικών, ο τσελίστας Gregor Piatigorski (1903-1976) - ο Richard Strauss τον είχε χαρακτηρίσει ως τον καλύτερο εκτελεστή των έργων του - πήδηξε σε ένα τραίνο που κουβαλούσε αγελάδες για να ταξιδέψει λαθραία στην Πολωνία και από κει να φτάσει στη Γερμανία όπου παίζοντας σε ένα καφέ για Ρώσους εμιγκρέδες θα βγάλει τα απαραίτητα χρήματα για να καταφέρει να σπουδάσει τσέλο στο Βερολίνο και τη Λειψία και να καταλήξει μετανάστης στις ΗΠΑ. Εκεί εκτός των άλλων θα αποτελέσει το ένα από τα τέσσερα μέλη των "Million Dollar Trio" με πολλές ηχογραφήσεις στην RCA. Πέθανε από καρκίνο του λάρυγγα στο Los Angeles το 1976.

Στο δύσκολο έργο της επιλογής των δέκα που θα αποτελέσουν τη φετινή σύνθεση της ομάδας - έχει να διαλέξει μεταξύ δεκάδων ισχυρών παικτών - θα τον βοηθήσουν οι εμπειρίες του ως συνδιοργανωτή μαζί με τη σύζυγό του Jacqueline (1911-), συγγραφέα, γλύπτρια, πρωταθλήτρια του τένις και μια από τις ισχυρότερες σκακίστριες στις ΗΠΑ (δεύτερη στη λίστα αξιολόγησης σε όλη τη χώρα κατά τη δεκαετία του '60, χάλκινο μετάλλιο στη δεύτερη σκακιέρα στην πρώτη γυναικεία ολυμπιάδα στο Emmen το 1957), των δύο ισχυρότερων σκακιστικών τουρνουά που έλαβαν χώρα στις ΗΠΑ μετά το θρυλικό τουρνουά της Νέας Υόρκης 1927, των δυο κυπέλλων Piatigorsky - 1o το 1963 στο Los Angeles (1-2. Keres - Petrosian, 3-4. Naijdorf - Ollafson) και 2ο στη Santa Monica το 1966 (1. Spassky, 2. Fischer, 3. Larsen)

Τα δύσκολα αρχίζουν γι αυτόν από τη δεύτερη σκακιέρα και κάτω καθώς στην πρώτη ουδείς περίμενε οποιονδήποτε άλλον από τον François-André Danican Philidor (1726-1795), μέλος της βασιλικής χορωδίας του Λουδοβίκου ΙΕ' από την ηλικία των έξι, δάσκαλο του συνθέτη και πιανίστα Ludwig Wenzel Lachnith, προσωπικό φίλος του Diderot, έναν από τους πιο επιτυχημένους συνθέτες όπερας - κυρίως κωμωδιών στη Γαλλία και τον ισχυρότερο σκακιστή του κόσμου το 18ο αιώνα.

Ο Philidor ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε την αξία των πιονιών στο σκάκι - "τα πιόνια είναι η ψυχή της παρτίδας" - μελέτησε τα φινάλε, έδωσε το όνομα του σε μία άμυνα για τα μαύρα, που έστω και με διαφορετική σειρά κινήσεων έχει επανέλθει στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια και έγραψε ένα από τα διασημότερα εγχειρίδια όλων των εποχών με τίτλο "Ανάλυση του παιχνιδιού του σκακιού", το οποίο έμελλε να κάνει 70 εκδόσεις τα επόμενα 100 χρόνια.

Τον Δεκέμβριο του 1792 ο Philidor αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Γαλλία καθώς η σχέση της οικογένειας του με τη βασιλική οικογένεια τον έβαζε σε κίνδυνο στα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης. Πέθανε στο Λονδίνο 3 χρόνια αργότερα λίγο πριν η οικογένεια του καταφέρει να σβήσει το όνομά του από τις λίστες των επαναστατών.

Στη δεύτερη σκακιέρα βρίσκουμε τον πολωνικής καταγωγής - γεννημένο στα εδάφη της Αυστροουγγαρίας - πιανίστα Moriz Rosenthal (1862-1946). Μαθητής του Frank Liszt εμφανίστηκε στο Παρίσι και στην Αγία Πετρούπολη πριν ασχοληθεί με ακαδημαϊκές σπουδές σπουδάζοντας φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο της Βιέννης. Μετά τις σπουδές του επανήλθε στο χώρο των σολίστ και έδωσε το πρώτο του κοντσέρτο σε αμερικανικό έδαφος το 1888 στη Βοστόνη και σε βρετανικό το 1895. Από το 1939 μετακόμισε στη Νέα Υόρκη όπου ίδρυσε σχολή πιάνου στην οποία δίδαξε μέχρι το τέλος της ζωής του το 1946. Έχει αντιμετωπίσει τον Capablanca σε σιμουλτανέ ενώ ο Edward Lasker είχε πει γι αυτόν ότι είναι ο ισχυρότερος μουσικός με τον οποίο έχει παίξει σκάκι.

Παρακάτω βρίσκουμε τον συνθέτη Sergey Prokofiev (1891-1953) και τον βιρτουόζο του βιολιού David Oistrakh (1908-1974). Το 1937 στη Μόσχα οργανώθηκε ένα ματς 5 παρτίδων μεταξύ τους, στο οποίο μετά από 4 ισοπαλίες (σώζεται η πρώτη από αυτές, μια σικελική δράκου) αναδείχθηκε νικητής ο Oistrakh κερδίζοντας την τελευταία παρτίδα. Ο νικητής βραβεύτηκε από το σωματείο καλλιτεχνών ενώ ο χαμένος - για τιμωρία :) - έδωσε ένα κονσέρτο για τα μέλη του σωματείου και ακολούθως έσπευσε να τελειώσει την όπερά του Duena που καθυστέρησε λόγω του ματς και γι αυτό το λόγο θα πρέπει να περιοριστεί στην 4η σκακιέρα της ομάδας.

O David Fyodorovich Oistrakh γεννήθηκε το 1908 στην Οδησσό και ήταν μαθητής του φημισμένου δασκάλου Pyotr Stolyarsky από του οποίου τα χέρια περάσαν δεκάδες διάσημοι βιρτουόζοι βιολονίστες. Μέχρι την ηλικία των 20 εμφανιζόταν κυρίως στο Λένινγκραντ αλλά μετά τη μετακόμισή του στη Μόσχα το 1928 - όπου έπαιξε με κορυφαίους πιανίστες όπως οι Igumnov και Goldenveizer - άνοιξε ο δρόμος προς τη διεθνή αναγνώριση με κορυφαίες επιτυχίες τα βραβεία που κέρδισε στη Βαρσοβία το 1935 και στις Βρυξέλλες το 1937 σε διεθνείς διαγωνισμούς. Μετά τον πόλεμο περιόδευσε σε Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία, Βουλγαρία και Αυστρία, ενώ κατά τη δεκαέτια του 50 έγινε παγκοσμίως γνωστός με περιοδείες σε ΗΠΑ και Ιαπωνία. Η εμφάνισή του δε στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης το 1955 χαρακτηρίστηκε από τον τύπο ως η κορυφαία της περιόδου.

Από τους αγαπημένους ερμηνευτές των Shostakovich και Khachaturyan - που συχνά του αφιέρωναν τις συνθέσεις τους - το όνομά του (όπως και η σκακιστικές του εμπειρίες) συνδέθηκε ποιο έντονα με αυτό του Prokofiev. Κατά τη δεκαετία του '60 άρχισε να ασχολείται και με τη διεύθυνση ορχήστρας συνεχίζοντας τα πολύμηνα ταξίδια και τις περιοδείες παρά το καρδιακό επεισόδιο που υπέστη το 1964. Δέκα χρόνια μετά την πρώτη αυτή περιπέτεια της υγείας του και παραμένοντας αμετανόητος εργασιομανής - κατά τη διάρκεια ενός κύκλου εμφανίσεων με έργα του Brahms - πεθαίνει από δεύτερο καρδιακό επεισόδιο στο Amsterdam. Τιμήθηκε με βραβείο Λένιν το 1960, ενώ οι ηχογραφήσεις του αριθμούν σε εκατοντάδες ώρες μουσικής.

Ο Sergey Sergeyevich Prokofiev γεννήθηκε στο σημερινό Krasne της Ουκρανίας στην περιοχή του Donetsk και έδειξε από την νηπιακή του ηλικία την κλίση του στη μουσική. Μάλιστα η πρώτη του σύνθεση είναι γραμμένη σε Λύδιο τρόπο (από φα σε φα με το σι φυσικό) γιατί δεν μπορούσε να φτάσει άνετα τα μαύρα πλήκτρα του πιάνου. Στην ηλικία των 7 έμαθε να παίζει σκάκι και ήταν φίλος του Μποτβίνικ - για όσο τουλάχιστον του επέτρεπε ο πατριάρχης που ως γνωστόν ήταν ικανός να σου πει "θα σου ξαναμιλήσω σε 9 μήνες και 10 μέρες από σήμερα" :)

Σε ηλικία 11 ετών άρχισε μαθήματα σύνθεσης με τον Reinhold Gliere τον οποίο αργότερα ο Prokofiev - στην αυτοβιογραφία του - κατηγόρησε για εμμονή σε συμβατικούς δρόμους τους οποίους ο ίδιος αγωνίστηκε αργότερα να "ξεμάθει". Το 1904 μετακόμισε στην Αγ. Πετρούπολη όπου μαθήτευσε μεταξύ άλλων στο πλευρό των Anatoly Lyadov και Nikolai Tcherepnin, καθώς και του μεγάλου Nikolai Rimsky-Korsakov. Απέκτησε τη φήμη του "επαναστάτη" και οι προχωρημένες συνθέσεις του προκαλούσαν αντιδράσεις, όπως όταν το κοινό εγκατέλειψε μια παράστασή του κραυγάζοντας πως οι γάτες όταν νιαουρίζουν στις σκεπές είναι πιο μελωδικές από τη μουσική του. Ταυτόχρονα όμως οι μοντερνιστές δήλωναν ενθουσιασμένοι και το 1913 άρχισε η διεθνής καριέρα του με εμφανίσεις στο Λονδίνο και το Παρίσι.

Η απόφασή του να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ το 1918 τον έφερε στο Σαν Φρανσίσκο. Μια ατυχία όμως - ο θάνατος του διευθυντή ορχήστρας λίγο πριν την πρεμιέρα μιας όπεράς του - τον ανάγκασαν να διαβεί και πάλι τον Ατλαντικό για να φτάσει στο Παρίσι το 1920 όπου το μουσικό κλίμα ήταν πολύ πιο φιλικό γι αυτόν. Το 1923 παντρεύτηκε την Ισπανίδα τραγουδίστρια Llina Lubera. To 1935 μετά από μεγάλη καριέρα στην Ευρώπη ο Prokofiev επέστρεψε μόνιμα στη Σοβιετική Ένωση, μελοποίησε στίχους στρατευμένων σοβιετικών ποιητών και έγραψε έργα για παιδιά όπως το "Ο Πέτρος και ο λύκος". Συνεργάστηκε με τον Αϊζενστάιν στο Alexander Nevsky ενώ συνέθεσε και το Zdravitsa για τα εξηκοστά γενέθλια του Ιωσήφ Στάλιν. Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου μεταφέρθηκε στον Καύκασο, σε ειδικά στρατόπεδα προστασίας καλλιτεχνών όπου μελοποίησε το Πόλεμος και Ειρήνη. Χώρισε τη γυναίκα του για τα μάτια της 25χρονης Mira Mendelshon ενώ το 1943 μεταφέρθηκε στο Καζακστάν όπου έγραψε τη μουσική για τον Ιβάν τον Τρομερό και τη μουσική για το μπαλέτο Σταχτοπούτα. Με το τέλος του πολέμου όμως το καθεστώς άλλαξε στάση απέναντί του και τον κατηγόρησε για φορμαλισμό χαρακτηρίζοντας τη μουσική του αντιδημοκρατική. Στις 20 Φεβρουαρίου 1948 η πρώην γυναίκα του κατηγορήθηκε για κατασκοπία - με αφορμή ένα έμβασμα που έστειλε στην αδερφή της στην Ισπανία και καταδικάστηκε σε 20 χρόνια φυλακή. Αποφυλακίστηκε μετά το θάνατο του Στάλιν και εγκατέλειψε τη Σοβιετική Ένωση. Ο ίδιος ήταν ήδη άρρωστος και πέθανε στις 5 Μαρτίου του 1953 την ίδια μέρα με τον Ιωσήφ Στάλιν γεγονός που σε συνδυασμό με τη δυσμένεια στην οποία είχε πέσει περιόρισε τις αναφορές στο θάνατό του σε λίγες αράδες στο μουσικό τύπο. Άφησε πίσω του αναρίθμητες συνθέσεις.

Έχει αντιμετωπίσει τους Capablanca, Lasker, Tartakower. Στις 1 Ιουλίου 1933 κέρδισε σε φιλική παρτίδα τον Tartakower σε ένα φινάλε πύργων που απαιτεί μεγάλη ακρίβεια:

1. Rxd6+ cxd6 2. Kh5 d5 3. exd5 cxd5 4. Kxh6 Kc3 5. Kxg5 Kxc2 6. d4!!

Το 6. h4 Kxd3 7. h5 d4 8. h6 Kc2 9. h7 d3 10. h8=Q d2 οδηγεί στην ισοπαλία καθώς ο λευκός δεν έχει σαχ

6...Kd3 7. h4 Kxd4 8. h5 Ke3 9. h6 d4 10. h7 d3 11. h8=Q d2 12. Qh5! Kd3 13. Qd1 1-0

Ο ιστορικός σκακιού Edward Winter έχει συγκεντρώσει όλες τις αναφορές στη σκακιστική ζωή του Prokofiev στο άρθρο του Sergey Prokofiev and Chess

Για την 5η σκακιέρα ο προπονητής επέλεξε να διαλέξει έναν σύγχρονο μουσικό. Το μπλιτς όπεν του κρατικού ωδείου της Μόσχας που διοργανώθηκε τον Ιανουάριο του 2006 αποτέλεσε τα ιδανικά προκριματικά για την επιλογή της ομάδας μας. Δυστυχώς ο νικητής, ο 27χρονος μπαρόκ βιολονίστας Boris Begelman αρνήθηκε να συμμετάσχει λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων (μεγάλο ψέμα, δε μπορώ να βρω παρτίδα του :) - trandism) και έτσι ο κλήρος έπεσε στον 2ο στη βαθμολογία μεταπτυχιακό σπουδαστή του ωδείου και περιστασιακό δημοσιογράφο και φωτογράφο του chessbase.com βιολονίστα Anvar Tourdyev. Ακολουθεί η παρτίδα του με την σολίστ των μπολσόι Sonya Belyaneva

Anvar Tourdyev - Sonya Belyaneva

Conservatory Open Moscow 06/01/2006

1. d4 d5 2. c4 Nc6 3. Nf3 Bg4 4. cxd5 Bxf3 5. dxc6 Bxc6 6. Nc3 e6 7. e4 Qd7 8. d5 exd5 9. exd5 Qe7+ 10. Be3 O-O-O 11. dxc6?! Rxd1+ 12. Rxd1 bxc6?! 13. Ba6+ Kb8 14. O-O Nf6 15. Bc5!? Qe8 16. Bxf8

16...Qxf8!

16...Rxf8 17. Rfe1!

17. Rd4 Nd5 18. Rfd1 Qc5? 19. Nxd5 cxd5 20. Rxd5 Qe7 21. Rb5+ Ka8 22. Bb7+ Kb8

23. Be4+

Και εδώ ο λευκός πρότεινε ισοπαλία στη μαύρη (την οποία συμπαθεί πάρα μα πάρα πολύ ;) )

1/2-1/2

Γιος λευκορώσων εβραίων μεταναστών, ο βιολονίστας και μαέστρος Yehudi Menuhin (1916-1999) γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη. Γιος του αντισιωνιστή συγγραφέα Moshe Menuhin και αδερφός της πιανίστριας και ακτιβίστριας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Hephzibah Menuhin και του πιανίστα, ζωγράφου και ποιητή Yaltah Menuhin, ξεκίνησε τις μουσικές του σπουδές στην ηλικία των τεσσάρων με δάσκαλο τον Sigmund Anker. Έδειξε το ταλέντο του πολύ νωρίς και στην ηλικία των 7 έπαιξε με τη συμφωνική ορχήστρα του Σαν Φρανσίσκο. Μαθήτευσε επίσης δίπλα στον George Enescu και τον Adolf Busch, ενώ από την εφηβική του ηλικία ακόμα άρχισε τις ηχογραφήσεις αρχικά μαζί με την αδερφή του Hephzibah.

O Menuhin έπαιξε για τους στρατιώτες των συμμάχων κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ενώ μετά το τέλος του ήταν ο πρώτος εβραίος μουσικός ο οποίος παρά τις έντονες αντιδράσεις της εβραϊκής κοινότητας έπαιξε σε γερμανικό έδαφος το 1947, στο Βερολίνο με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα.

Ασχολήθηκε με τη γιόγκα και το διαλογισμό που κατά δήλωσή του τoν βοήθησαν να ξεπεράσει τις κακουχίες του πολέμου και την ατελή του μουσική εκπαίδευση. To 1962 ίδρυσε μουσική σχολή στο Stoke D'Abernon, ένα χωριό της νότιας Αγγλίας στο Surrey, ενώ επιμελήθηκε και το πρόγραμμα των μουσικών μαθημάτων για ένα σχολείο στην Καλιφόρνια. Τα μουσικά του ενδιαφέροντα ήταν ποικίλα και έτσι συνεργάστηκε για χρόνια με τον Ravi Shankar αρχίζοντας από το δίσκο East Meets West του 1966, ενώ συμμετείχε μαζί με τον jazz βιολονίστα Stephane Grappelli στο δίσκο Jalouise. Διατήρησε επί 70 χρόνια συμβόλαιο με την ΕΜΙ περισσότερα από κάθε άλλο μουσικό συμμετέχοντας σε περίπου 300 κυκλοφορίες της. Βραβεύτηκε με δεκάδες βραβεία.

To 1991 βραβεύτηκε από την Ισραηλινή κυβέρνηση με το βραβείο Wolf. Στην ομιλία του στο κοινοβούλιο του Ισραήλ αποδεχόμενος το βραβείο ανέφερε τα εξής:

"Το να κυβερνάς με όπλο το φόβο, καταπατώντας την αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ύπαρξης, το να προκαλείς αυτήν την ασφυξία στους αδύναμους, δεν ταιριάζει στον λαό μας, που δεινοπάθησε για να επιβιώσει επί 5000 χρόνια. Σήμερα έχει δημιουργήσει μια κοινωνία ευημερίας αλλά την αρνείται σε αυτούς που ζουν ανάμεσά μας"

Ο ενθουσιασμός του για το σκάκι τον οδήγησε στο να το συμπεριλάβει στα προγράμματα των σχολείων με τα οποία συνεργαζόταν καθώς και να το προτείνει στα άρθρα του που αφορούν θέματα εκπαίδευσης. Μάλιστα κατά την παιδική του ηλικία συνήθιζε να παίζει σκάκι την ώρα που έδινε συνεντεύξεις.

Στην φωτογραφία παρακολουθεί μια παρτίδα του συμπαίκτη του David Oistrakh

Στην 7η σκακιέρα βρίσκουμε τον Bobby Darin, ο οποίος στο βραχύβιο εβδομαδιαίο show του στο NBC (δεύτερο εξάμηνο του 1972) παρουσίαζε ένα σκακιστικό πρόβλημα κάθε βδομάδα. Η γυναίκα του Sandra Dee ήταν κι αυτή φίλη του σκακιού, ενώ λίγο πριν το θάνατό του σχεδίαζε να χρηματοδοτήσει το Bobby Darin International Chess Classic μαζί με τον σημερινό προπονητή του στην ομάδα. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας του συνέντευξης στο νοσοκομείο έπαιζε σκάκι.

Το ενδιαφέρον του John Cage (8η σκακιέρα) για το σκάκι τον οδηγεί στο να συνθέσει το Chess Pieces (1943) για πιάνο, ενώ αργότερα, το 1968, η παράσταση του έργου του Reunion στο Ryerson Polytechnic του Τορόντο (πληροφορίες) περιελάμβανε μια παρτίδα του με τον Marcel Duchamp πάνω σε μια ειδικά διαμορφωμένη σκακιέρα που ανταποκρινόμενη στις κινήσεις των κομματιών άλλαζε τις εντάσεις του ήχου των μουσικών καθώς και τους φωτισμούς της παράστασης. Η παράσταση αυτή κινηματογραφήθηκε και κυκλοφόρησε ως ταινία μικρού μήκους το 1972 με τίτλο "Marchel Duchamp and John Cage".

Ο Plas Johnson Jr (1931-), hard bop σαξοφωνίστας γεννήθηκε στο Donaldsonville της Louisiana και άρχισε να ηχογραφεί μαζί με τον αδερφό του πιανίστα Ray, ιδρύοντας τους Johnson Brothers Combo. To 1951 εγκαταλείπει την ευρύτερη περιοχή της Νέας Ορλεάνης στην οποία εμφανιζόταν για να ταξιδέψει σε όλη την Αμερική με τη μπάντα του Charles Brown. Ακολούθως, μετακόμισε στην Καλιφόρνια όπου σπούδασε στο Westlake School of Music του Los Angeles. Εκεί τον "ανακάλυψε" ο Johnny Otis και τον γνώρισε με τον Dave Cavanagh, υψηλόβαθμο στέλεχος της Capitol Records, μετά από πρόταση του οποίου υπέγραψε συμβόλαιο ως session μουσικός αρχίζοντας μια καριέρα στην οποία θα ηχογραφούσε με τεράστια ονόματα της μουσικής βιομηχανίας.

Με ένα από αυτά τα ονόματα, τον Ray Charles μοιραζόντουσαν την αγάπη για το σκάκι και δεν έχαναν ευκαιρία για μια παρτίδα σε μια ειδική σκακιέρα για να μπορεί να ψηλαφίζει τη θέση ο τυφλός μουσικός. Ο μεγάλος πιανίστας λάτρευε το σκάκι και ποτέ δεν έχανε ευκαιρία να παίζει στο λεωφορείο που μετακινούσε τη μπάντα του. Μάλιστα το 2002 αντιμετώπισε σε φιλική παρτίδα τον Larry Evans. Με αυτούς τους δύο είναι σίγουρο ότι η ομάδας μας θα "γκρουβάρει" στο διασυλλογικό.

Πηγές: mike fox & richard james - the complete chess addict, wikipedia, chessbase.com, chessgames.com, ability magazine, john greschak - connections between music and chess, serial consign, chesscity.com, national enquirer - 20 january 1974, bill wall - californian celebrities who played chess, los angeles county express, http://www.chess.com/article/view/music-and-chess, foyle-menuhin archive, BCM november 1944, the Gainesville Sun 12 June 2003, edward winter - chess notes, israel early music scene google group, www.oistrakh.com, chess-theory.com, edward winter - sergey prokofiev and chess, http://www.myspace.com/davidoistrakh, '64' december 1937, MEGA DATABASE 2010